Theo Kinh Thánh thì khôn ngoan là nhà giáo dục: “Khôn ngoan làm cho con cái mình nên cao trọng, và săn sóc những ai kiếm tìm mình. Ai yêu khôn ngoan là yêu sự sống, ai sớm tìm kiếm khôn ngoan sẽ tràn trề hoan lạc. Ai phụng sự khôn ngoan thì cũng phụng thờ Đấng Thánh, và ai yêu mến khôn ngoan thì được Đức Chúa mến yêu.” (Hc 4:11-12, 14)
Thế nên, Kinh Thánh nhắn nhủ: “Hãy giáo dục và uốn nắn chúng ngay từ thuở còn thơ.” (Hc 7:23) Măng đã thành tre già thì không uốn được nữa!
Ai cũng biết rằng gia đình là tế bào cơ bản, như tế bào gốc, nhưng quan trọng vì có ảnh hưởng tới xã hội – kể cả Giáo Hội. Nói chung, một gia đình “trọn vẹn” là một gia đình có đủ ba thành phần: người cha, người mẹ, và con cái. Cả ba nhân tố đó liên kết chặt chè thành hạt nhân gia đình. Nhưng trên thực tế, vì những hoàn cảnh khác nhau, một số gia đình thiếu MỘT thành phần nào đó: Hoặc thiếu cha, hoặc thiếu mẹ, hoặc có thể thiếu con.
Về giáo dục gia đình, nhất thiết phải có con. Trách nhiệm đó thuộc về cả cha lẫn mẹ, vừa minh nhiên vừa mặc nhiên. Cha hoặc mẹ đều có những yếu điểm và nhược điểm, sở trường và sở đoản. Không ai hoàn toàn nên không thể chê hoặc bỏ vai trò của người cha hoặc người mẹ.
Là người cha thì phải nghiêm nghị và cương quyết, nhưng không được khắt khe kẻo con cái khiếp sợ. Là người mẹ thì phải dịu dàng và chu đáo, chiều chuộng mà không nuông chiều để không hóa nhu nhược. Ở một mức độ và khía cạnh nào đó, hẳn là có tính lô-gích trong câu tục ngữ: “Con hư tại mẹ, cháu hư tại bà.” Đó là lời nhắc nhở đừng thái quá về sự dịu dàng, mềm mỏng.
Phụ nữ vốn dĩ “nặng tình cảm” nên rất dễ “bất lực” trước những “con ngựa chứng.” Cứ làm ngơ mãi, đứa con sẽ ỷ lại, nắm được nhược điểm của mẹ rồi bất chấp, có thể có những “cú lừa” càng ngày càng ngoạn mục hơn. Từ điều nhỏ sẽ dần chuyển hóa thành điều lớn khó lường trước!
- NGƯỜI MẸ VÀ CON TRAI ĐỘC NHẤT
Đứa con trai được mẹ nuông chiều từ nhỏ, thế nên khi đã là sinh viên mà vẫn không giúp mẹ làm được những việc vặt trong gia đình, thậm chí quần áo riêng cũng không tự giặt được. Tuy không hư hỏng hoặc đua đòi, và còn ảnh hưởng tính nhân từ của mẹ, nhưng nó lại quá ích kỷ và coi trọng vật chất, cái gì cũng thích “dựa” vào người khác, học không giỏi hơn ai mà luôn tự coi mình là “cái rốn của vũ trụ,” suốt ngày chê người này hoặc trách người kia, tìm đủ lý do để biện hộ, như tiền nhân nói. “Vụng chèo, khéo chống.” Nó không có tính độc lập, không chịu nhận ra sự hữu hạn của mình, lúc nào cũng Nếu, Vì, Bởi, Tại, Giá Mà, Nhưng,…
Khi được góp ý, người mẹ cũng công nhận mình biết mà không thay đổi được. Người mẹ này nhờ con làm việc này hay việc nọ, nhưng lại không đủ tin vào khả năng của con, sợ nó làm không “đạt” theo ý mình. Cứ vậy, nó càng được nê mà mất cả tính tự tin. Cuối cùng, người mẹ này vẫn phải nai lưng làm mọi thứ từ A tới Z. Đó là tự làm khổ mình, mà cũng làm khổ cả đứa con, vì nó trưởng thành về thể lý mà không đủ trưởng thành về tâm lý.
Người mẹ này có thừa tính kiên nhẫn, chịu khó, vệ sinh và ngăn nắp, nhưng bà thiếu sự cương nghị, dứt khoát. Chính bà luôn phải chịu đựng tính khí của con. Tại ai? Nếu có được vẻ “cứng rắn” một chút, chắc hẳn sẽ giáo dục con cái tốt hơn. Bà cũng đã từng là giáo viên, vậy mà lại thiếu sư phạm để giáo dục con cái phát triển toàn diện. Tiếc thay!
- NGƯỜI MẸ VÀ CON GÁI ĐỘC NHẤT
Đứa con gái 7 tuổi mà mới học lớp Một. Nó lanh chanh, đanh đá, nghịch ngợm như con trai, nói trước quên sau, ham chơi, táy máy, chậm hiểu, lười biếng, xấc xược, và nhất là lì lợm “trên từng cây số.” Mới ít tuổi mà lúc nào cũng thích xài tiền, yêu sách đủ thứ, hạch hỏi đủ điều. Là con gái nhưng nó có thể quăng xuống đất bất kỳ thứ gì khi nó không thỏa mãn. Thậm chí nó còn “lườm nguýt” và “liếc xéo” bất kỳ ai, dù người đó đáng tuổi chú bác hoặc ông bà của nó. Sự vâng lời của nó chỉ là “nịnh bợ” chứ không hề thật lòng. Chó đen giữ mực!
Nhược điểm của người mẹ này là thương không đúng cách, nóng lên là dùng roi đánh con như đánh kẻ thù. Nhưng người mẹ tát bên này lại xoa bên kia, nó càng được đà lấn lướt. Nó có “thói quen” xin tiền vì người mẹ dễ dàng cho mà không cần biết nó có thực sự cần tiền hay không. Khi nó “nói leo,” nói láo, hoặc gắt gỏng, người mẹ đã không chấn chỉnh kịp thời. Nó yêu sách nhưng người mẹ không hạn chế, cứ tưởng thỏa mãn nhu cầu của con dù vô lý là thể hiện yêu thương. Nó mặc sức bày đồ đạc bừa bộn mà người mẹ này không thẳng thắn dùng nghiêm luật. Vô cùng tai hại!
Tiền nhân nói: “Cha sinh con, trời sinh tính.” Đó là một cách nói chứ không là một quy luật bất biến hoặc một hằng số. Nếu cứ “phó mặc” như vậy thì đâu cần giáo dục. Tục ngữ Anh có câu: “Nurture is stronger than nature.” – Giáo dục thắng thiên tính. Thật vậy, giáo dục rất quan trọng. Sự giáo dục bắt đầu từ người mẹ, và từ gia đình.
Với bản tính sẵn có của phụ nữ, người mẹ cần kết hợp thêm với tính nghiêm nghị, dứt khoát, cương quyết và điềm đạm – nhất là những người mẹ đơn thân, để khả dĩ giáo dục đúng mức. Khi cần thì cũng phải nghiêm trị để đứa con nhận ra sai lầm mà sửa chữa. Nhờ đó, người mẹ có thể làm trọn trách nhiệm phụ huynh, và đứa con cũng không lỗi đạo, đồng thời sống hữu ích cho chính bản thân trước, rồi mới hữu ích cho gia đình, xã hội, đất nước, cho cộng đồng nhân loại, và nhất là hữu ích cho Giáo Hội.
Cha mẹ đôi khi cần khuyến khích, nhưng cũng nên cẩn trọng, vì khen quá làm hư tinh thần, khiến con cái ảo tưởng, nuông chiều quá làm hư ý chí. Con cái có thể là phần thưởng hoặc hình phạt đối với cha mẹ là tùy vào cách giáo dục của gia đình.
Cổ nhân nói: “Sự tuy tiểu bất tác bất thành, tử tuy hiền bất giáo bất minh.” – Việc dù nhỏ không làm không xong, con dù nhỏ không dạy không nên. Tư Mã Ôn Công nói: “Nuôi con mà KHÔNG DẠY là lỗi ở người cha, dạy trò mà KHÔNG NGHIÊM là lỗi ở người thầy. Cha khuyên, thầy dạy mà KHÔNG THÀNH NHÂN là lỗi ở người con.”
Giáo dục rất quan trọng. Kinh Thánh nói: “Với người khôn, giáo dục ví như vàng trang sức, như xuyến trên tay phải.” (Hc 21:21) Giáo dục con cái đúng đắn sẽ là phần thưởng cho cha mẹ: “Thương con thì cho roi cho vọt, sau này sẽ vui sướng vì con. Ai biết giáo dục con sẽ được thỏa lòng về con, và được hãnh diện với những người quen biết.” (Hc 30:1-2)
Cuối cùng là “viên ngọc giáo dục” – bí quyết cho cha mẹ: “Ngựa không thuần sẽ thành ngựa bất kham, con buông thả sẽ nên con mất dạy. Cưng con đi, nó sẽ làm bạn hoảng hốt, giỡn với nó, nó sẽ làm bạn buồn phiền. Đừng đùa cợt với nó, kẻo phải đau khổ với nó, và cuối cùng bạn sẽ phải cắn răng mà chịu. Khi nó còn niên thiếu, đừng để nó tự quyền. Khi nó còn bé nhỏ, cứ thẳng tay trừng phạt, kẻo nó ra bất trị, thì chẳng vâng lời nữa đâu. Hãy giáo dục và rèn luyện con bạn, để khỏi phải chịu cảnh hỗn hào.” (Hc 30:8-13)
TRẦM THIÊN THU
