Gia trưởng là ai? Hiểu đơn giản, đó là người làm “trưởng” gia đình, với hai nhiệm vụ chính: làm chồng và làm cha. Gia trưởng là người chống mũi chịu sào và lèo lái con thuyền gia đình, chứ không phải là người hống hách, ỷ lại và đàn áp vợ con. Làm chồng và làm cha là hai bổn phận khác nhau, nhưng vẫn nối kết với nhau, vì hai trách nhiệm nhưng chỉ có một người phải thực hiện sao cho vuông tròn.
Muốn làm cha thì dễ nhưng để làm cha thì khó. Đối với con cái, người mẹ quan yếu về lĩnh vực tình cảm, người cha quan yếu về lĩnh vực tính cách. Vai trò nào cũng có tầm vóc riêng, nhưng phải làm sao giáo dục cho con cái biết sống có trách nhiệm, như R. Tagore nói: “Từ thuở ấu thơ đến lúc trưởng thành, những bài học về nghĩa vụ được coi là sự giáo dục toàn diện.”
Một con người nhưng hai trọng trách: làm chồng và làm cha. Làm chồng trước rồi làm cha sau, nhưng trước đó phải đặt vấn đề về tình yêu.
I. TỰ VẤN TÌNH YÊU
Tình yêu khó giải thích nhưng ai cũng khả dĩ cảm nhận. Tình yêu è Hôn nhân è Gia đình. Hôn nhân là chuyện cả đời, không như canh bạc, “được ăn cả, ngả về không,” thế nên phải hết sức cẩn trọng. Hãy tự hỏi mình các câu hỏi dưới đây và bạn sẽ sống hạnh phúc hơn. Bạn không tin ư? Vậy thì cũng đáng để bạn thử tự vấn đấy. Nào, bắt đầu nhé!
- TÔI CÓ THỰC SỰ YÊU CHƯA?
Đây là câu hỏi hóc búa đối với hầu hết những người nghiêm túc – nhất là đối với nữ giới, vì câu hỏi đó làm cho họ suy nghĩ về điều mình muốn, chứ không phải điều người kia muốn. Đa số sẽ trả lời “có” và kèm theo chữ “nhưng…”. Những gì theo sau chữ “nhưng” mới là vấn đề.
Phụ nữ quan ngại nhiều hơn nam, vì “12 bến nước, không biết bến nào đục, bến nào trong.” Phụ nữ trả lời “có,” nhưng đắn đo vì sợ anh ấy uống rượu nhiều quá. Có, nhưng mong muốn anh ấy đừng liếc nhìn phụ nữ khác. Hãy suy nghĩ xem anh ấy có là “người đàn ông đích thực của mình” hay không. Nếu không, hãy tự hỏi điều gì làm bạn hạnh phúc hơn và hãy lập kế hoạch quan trọng cho mình trước khi quá muộn!
Tất nhiên đàn ông cũng phải tự vấn xem mình đã thực hiện đầy đủ trách nhiệm với “xương sườn cụt” của mình hay chưa, hay là chỉ biết đòi hỏi và “gia trưởng.” Đừng quên: Cây càng cao, gió càng rung. Nam hay nữ đều khổ nếu lấy phải người “chẳng ra gì.” Không KHÔN nên hóa KHỐN là vậy!
- TÔI THỰC SỰ MUỐN LÀM GÌ NẾU MỌI NGƯỜI THU NHẬP NHƯ TÔI?
Việc đưa tiền bạc ra khỏi “phương trình” sẽ giúp bạn tập trung vào những gì bạn thực sự thích làm. Khi nghĩ về công việc mơ ước, hãy tự hỏi điều gì thu hút bạn. Có thể đó là giờ giấc linh động hoặc chịu trách nhiệm về kế hoạch riêng. Tuy nhiên, đừng ảo tưởng hoặc mơ mộng hão huyền, hãy bắt tay làm việc để có thể… vượt qua chính mình. Lo cho mình nghiêm túc trước rồi mới có thể hy vọng người khác nghiêm túc. Tiền bạc không thể mua được hạnh phúc, nhưng nó vẫn cần để hỗ trợ hạnh phúc. Không nên lệ thuộc nó, mà hãy làm chủ nó. Vì coi trọng nó mà huynh đệ tương tàn, hôn nhân rạn nứt, thậm chí phá vỡ cả tình mẫu tử hoặc tình phụ tử.
- TÔI CÓ THỰC SỰ ĐÓI?
Nếu chỉ ăn khi thấy đói thì không lo tăng cân. Nhưng nếu dùng đồ ăn để thỏa mãn cảm giác (chán nản, cô đơn, buồn miệng…) thì nên tự hỏi: “Tôi có thực sự đói?” Nếu “có” thì đói tới mức nào? Chưa cồn cào thì đừng ăn. Làm vài lần như vậy với các đồ ăn khác nhau, cơ thể sẽ cho bạn biết nên ăn gì. Hãy luôn tự hỏi để tránh tăng cân. Tất nhiên, tránh béo phì là tránh bệnh. Sống khỏe sẽ sống hạnh phúc.
Tuy nhiên, cái đói ở đây còn mang nghĩa bóng, nghĩa là tình yêu đã thực sự chín muồi đến mức không thể thiếu nhau trong cuộc đời hay không?
- TÔI CÓ THỰC SỰ CẦN GIÀU?
Người ta nghĩ đến việc trúng số để “đổi đời” hoặc chí ít cũng là cải thiện cuộc sống về mặt tài chính. Nhưng bạn không cần một tài sản lớn để có cuộc sống như mong muốn. Mỗi tháng để dành vài trăm ngàn thì sau vài năm bạn sẽ có vài chục triệu. Bạn có thể đặt ra mục đích để phấn đấu. Về cơ bản, đừng nghĩ suông mà hãy hành động cụ thể. Việc quản lý tiền bạc cũng như kiểm soát thể trọng của bạn vậy, hãy cố gắng đạt được mục đích, đừng “bán đồ nhi phế” – bỏ dở nửa chừng.
Kinh Thánh nói về giàu – nghèo: “Xin đừng để con túng nghèo, cũng đừng cho con giàu có; chỉ xin cho con cơm bánh cần dùng, kẻo được quá đầy dư, con sẽ khước từ Ngài; hay nếu phải túng nghèo, con sinh ra trộm cắp, làm ô danh Thiên Chúa của con.” (Cn 30:8-9)
- BẠN BÈ THÊM GÌ CHO TÔI?
Nếu câu trả lời là “những điều tốt lành” thì bạn có một nền tảng vững chắc. Nhưng nếu câu trả lời là “những điều gây phiền phức” thì bạn nên xem lại những người bạn đó. Có bạn tốt thì cũng có bạn xấu, đúng là phải “chọn bạn mà chơi.” Albert nói: “Người bạn tâm giao là người dám làm trái ý ta cả trăm lần để mang lại lợi ích cho ta.” Những người thẳng thắn như vậy mới là người bạn tốt.
- CHA MẸ TÔI CÓ BIẾT RÕ?
Bạn cảm thấy muốn đổi chỗ làm hoặc đi với ai đó, nhưng mẹ bạn cho rằng bạn sai lầm. Bạn không biết nên làm gì. Ý của cha mẹ có thể đúng, có thể sai, nhưng bạn nên cân nhắc kinh nghiệm của những người đi trước. “Bảy mươi phải học bảy mốt” kia mà. Sự khôn ngoan của người lớn rất đáng học hỏi. Trước khi bỏ qua ý kiến của cha mẹ, bạn hãy tự hỏi ý tưởng đó đến từ đâu và có chứng cớ gì đáng tin cậy hay không. Nếu nghi ngờ, hãy dứt khoát bỏ ngay.
- MỨC ĐỘ SỐNG ĐẠO THẾ NÀO?
Với người có niềm tin tôn giáo nói chung, và người Công giáo nói riêng, cuộc sống còn đòi hỏi bổn phận và trách nhiệm với Thiên Chúa, Đấng mình tôn thờ – nghĩa là SỐNG ĐẠO chứ không đơn giản chỉ là GIỮ ĐẠO. Xác cần lương thực để sống thì hồn cũng cần “lương thực” để sống, xác cần vận động và chừng mực để sống khỏe thì hồn cũng vậy. Đời sống đạo cần tích cực thể hiện ba đức đối thần nhưng cũng cần phát triển các đức đối nhân. Người Pháp có câu nói chí lý: “Đừng vì kính mến Chúa mà chống đối người khác.” Có vậy thì mới khả dĩ sinh hoa kết trái của Chúa Thánh Thần, túc là hoa quả của Thần Khí: “Bác ái, hoan lạc, bình an, nhẫn nhục, nhân hậu, từ tâm, trung tín, hiền hoà, tiết độ. Không có luật nào chống lại những điều như thế.” (Gl 5:22-23)
II. NGƯỜI CHA và NGƯỜI CHỒNG
Nữ giới hướng nội, nam giới hướng ngoại. Đó là quan niệm cổ xưa, bất cân bằng. Nữ là âm, nam là dương. Đó là quy luật hài hòa. Càn khôn phải có âm dương hòa hợp. Tuy nhiên, nội hay ngoại đều cần, không thể tuyệt đối bất di bất dịch mà chỉ nhiều hơn hay ít hơn một chút, nội hay ngoại đều có một vị trí nhất định. Thói gia trưởng đã và đang là mối quan ngại đối với phụ nữ trong việc lập gia đình, sinh con, tham gia hoạt động xã hội,… Làm chồng thì đừng áp chế vợ, và làm cha thì đừng đè nén con cái.
Chăm sóc gia đình không chỉ là đưa tiền về nhà với động thái “ban phát,” mà nam giới còn phải cởi mở thân thiện để vợ con không ngại trò chuyện hoặc cảm thấy xa cách. Xã hội ngày nay cần có sự bình đẳng tích cực, cha mẹ cùng chăm sóc con cái. Dĩ nhiên không ai được phép ỷ lại hoặc đùn đẩy trách nhiệm – kiểu như “cục đường ăn cả, cục muối cắn đôi.” Đừng tự quan trọng hóa cũng đừng khinh suất!
Sẽ có sự bình đẳng nếu nam giới biết chia sẻ một nửa công việc chăm sóc gia đình với phụ nữ, nhưng vẫn giữ vai trò “chống mũi chịu sào” của gia đình. Và như vậy, người chồng luôn được người vợ nể trọng, người cha luôn được con cái kính yêu.
Để có được cái nhìn bình đẳng thực sự trong gia đình, chính nam giới phải có sự thay đổi ngay từ trong nếp nghĩ. Thật vậy, càng hiểu biết nhiều thì người ta càng dễ cảm thông và tha thứ. Sự khiêm nhường luôn có hệ lụy với sự khoan dung, còn lòng kiêu ngạo luôn gắn liền với lòng ghen tỵ.
Sống tốt là sống chân thành, không xu nịnh, không vụ lợi hoặc thực dụng, dù là trong các vấn đề sinh tử. Đó là bổn phận làm người. Lão Tử dạy: “Lo thắng người thì loạn, lo thắng mình thì bình.” Sống tốt ngay từ trong gia đình, vì gia đình là nền tảng của đất nước và xã hội – kể cả giáo hội. Nền tảng gia đình là để tạo lập và bảo vệ hạnh phúc đích thực – cái mà không thể mua bằng vàng bạc hay bất cứ loại châu báu nào.
Mọi người đều là thiên thần, nhưng thiên thần chỉ mới có một cánh. Chúng ta có thể bay lên cao được nhờ biết hợp tác, biết đồng lao cộng khổ và cùng chung lưng đấu cật ở mọi hoàn cảnh. Nghèo không sợ hãi và khổ không nao núng, đó là con người không bao giờ bị khuất phục. Syrius khuyên: “Nên tin vào sự can đảm của mình hơn là sự may mắn.” Không ghen ghét ai và không cầu cạnh ai thì làm gì cũng tốt, vì không lệ thuộc bất kỳ ai.
Ca dao Việt Nam có triết lý sống đơn giản nhưng vẫn thâm thúy:
Bề trên lượng cả khoan hồng
Khiến cho bề dưới đem lòng kính yêu
Thiên Chúa luôn đề cao gia đình, vì chính Chúa Giêsu cũng sống trong một gia đình và được cha mẹ chăm sóc. Hôn nhân là một trong bảy bí tích được Thiên Chúa thiết lập. Kinh thánh dạy: “Hãy thảo kính cha mẹ.” (Hc 3:1-16) Và rồi Chúa Giêsu đã nêu gương vâng phục cha mẹ. (Lc 2:51)
Thánh Phaolô đưa ra lời khuyên về đời sống gia đình: “Người làm vợ hãy phục tùng chồng, như thế mới xứng đáng là người thuộc về Chúa. Người làm chồng hãy yêu thương chứ đừng cay nghiệt với vợ. Kẻ làm con hãy vâng lời cha mẹ trong mọi sự, vì đó là điều đẹp lòng Chúa. Những bậc làm cha mẹ đừng làm cho con cái bực tức, kẻo chúng ngã lòng.” (Cl 3:18-21)
Thánh Phaolô cũng nói riêng về trách nhiệm cha mẹ: “Những bậc làm cha mẹ, đừng làm cho con cái tức giận, nhưng hãy giáo dục chúng thay mặt Chúa bằng cách khuyên răn và sửa dạy.” (Ep 6:4)
Phàm điều gì là bổn phận và trách nhiệm thì không hề dễ thực hiện, tức là khó lắm, thế nhưng vẫn phải làm, vì thế mới phải không ngừng cố gắng!
III. NHÀ TƯ VẤN GIÊSU
Nếu Chúa Giêsu là nhà tư vấn hôn nhân, Ngài sẽ khuyên bạn làm gì? Trang beliefnet.com đề cập 5 vấn đề:
- PHỤC VỤ
Chắc hẳn Chúa Giêsu sẽ khuyên vợ chồng phải phục vụ lẫn nhau, như Thánh Phaolô nói: “Vì lòng kính sợ Đức Kitô, anh em hãy tùng phục lẫn nhau. Người làm vợ hãy tùng phục chồng như tùng phục Chúa, vì chồng là đầu của vợ cũng như Đức Kitô là đầu của Hội Thánh, chính Người là Đấng cứu chuộc Hội Thánh, thân thể của Người. Và như Hội Thánh tùng phục Đức Kitô thế nào, thì vợ cũng phải tùng phục chồng trong mọi sự như vậy. Người làm chồng, hãy yêu thương vợ, như chính Đức Kitô yêu thương Hội Thánh và hiến mình vì Hội Thánh; như vậy, Người thánh hoá và thanh tẩy Hội Thánh bằng nước và lời hằng sống, để trước mặt Người, có một Hội Thánh xinh đẹp lộng lẫy, không tỳ ố, không vết nhăn hoặc bất cứ một khuyết điểm nào, nhưng thánh thiện và tinh tuyền. Cũng thế, chồng phải yêu vợ như yêu chính thân thể mình. Yêu vợ là yêu chính mình.” (Ep 5:21-28)
- TRAO TẶNG và BIẾT ƠN
Hãy trao tặng cả con người của mình, vì “cho thì có phúc hơn là nhận.” (Cv 20:35) Mối quan hệ phu thê luôn cần nhiều sự quan tâm, chăm sóc, cả tinh thần và thể lý. Một bữa ăn, một ly cà phê, một lời cảm ơn,… đó là thể hiện tình yêu dành cho nhau: “Thuở ban đầu, Đấng Tạo Hoá đã làm ra con người có nam có nữ. Vì thế, người ta sẽ lìa cha mẹ mà gắn bó với vợ mình, và cả hai sẽ thành một xương một thịt. Như vậy, họ không còn là hai, nhưng chỉ là một xương một thịt. Vậy, sự gì Thiên Chúa đã phối hợp, loài người không được phân ly.” (Mt 19:4-6) Thánh Phaolô nói: “Ở đâu và lúc nào chúng tôi cũng đón nhận những ân huệ ấy với tất cả lòng biết ơn.” (Cv 24:3)
- YÊU THƯƠNG và THA THỨ
Yêu thương và tha thứ luôn liên quan với nhau. Có yêu thương thì mới khả dĩ tha thứ. Thánh Phaolô nói: “Anh em đừng mắc nợ gì ai, ngoài món nợ tương thân tương ái; vì ai yêu người thì đã chu toàn Lề Luật. Thật thế, các điều răn như: Ngươi không được ngoại tình, không được giết người, không được trộm cắp, không được ham muốn, cũng như các điều răn khác, đều tóm lại trong lời này: Ngươi phải yêu người thân cận như chính mình. Đã yêu thương thì không làm hại người đồng loại; yêu thương là chu toàn Lề Luật vậy.” (Rm 13:8-10) Thánh Phaolô phân tích: “Đức mến thì nhẫn nhục, hiền hậu, không ghen tương, không vênh vang, không tự đắc, không làm điều bất chính, không tìm tư lợi, không nóng giận, không nuôi hận thù, không mừng khi thấy sự gian ác, nhưng vui khi thấy điều chân thật. Đức mến tha thứ tất cả, tin tưởng tất cả, hy vọng tất cả, chịu đựng tất cả.” (1 Cr 13:4-7)
- ĐỪNG ÍCH KỶ
Ích kỷ là tính xấu, là hoa trái không tốt lành. Chúa Giêsu muốn mọi người biết tôn trọng nhau và yêu thương nhau, huống chi là vợ chồng với nhau. Ngài biết chúng ta bất toàn, thế nên Ngài ở giữa để lấp đầy khoảng cách đó. Tuy nhiên, chúng ta có thể gieo hạt để có thể thu hoạch trong mối quan hệ phu thê. Thánh Giacôbê nói: “Nếu anh em sống theo tính xác thịt, anh em sẽ phải chết; nhưng nếu nhờ Thần Khí, anh em diệt trừ những hành vi của con người ích kỷ nơi anh em thì anh em sẽ được sống.” (Rm 8:13)
- ĐỪNG NÓNG GIẬN
Cơn giận khiến người ta mất khôn và khiến xa cách nhau. Do đó, hãy cố gắng làm hòa trước khi đi ngủ. Nóng giận là một trong những điều do tính xác thịt gây ra, (Gl 5:19-20) không nóng giận là thể hiện đức mến. (1 Cr 13:5) Thánh Giacôbê khuyên: “Mỗi người phải mau nghe, đừng vội nói, và khoan giận, vì khi nóng giận, con người không thực thi đường lối công chính của Thiên Chúa.” (Gc 1:19-20) Không nóng giận sẽ làm cho gia đình ngập tràn niềm vui.
TRẦM THIÊN THU