Các tiêu đề giật gân như “Đức Giáo Hoàng đơn giản quá trình kết thúc một cuộc hôn nhân”, “Tiến trình cải cách của Đức Giáo Hoàng Phanxicô cho phép một cuộc hôn nhân được kết thúc trong 45 ngày”, “Đức Giáo Hoàng Phanxicô tạo thuận lợi và giảm chi phí kết thúc một cuộc hôn nhân trong Giáo Hội” đã bùng lên sau những động thái gần đây của Đức Thánh Cha Phanxicô trong việc cải cách quy trình tuyên bố hôn nhân vô hiệu và những điều khoản đặc biệt liên quan đến việc xưng tội trong Năm Thánh Lòng Thương Xót.
Tiếp tục trào lưu tung tin giật gân như vậy, truyền thông thế tục thi nhau đồn đoán đủ thứ về những gì sẽ xảy ra trong Thượng Hội Đồng Giám Mục về Gia Đình dưới triều đại của vị Giáo Hoàng “Tôi là ai mà phán xét người ta”.
“Người ta càng ngày càng thiếu nghiêm túc trong việc xây dựng một mối quan hệ yêu thương vững chắc và sinh hoa kết quả: khi thịnh vượng cũng như lúc gian nan, khi mạnh khỏe cũng như lúc đau yếu. Tình yêu lâu dài, trung tín, tận tâm, ổn định và sinh hoa kết quả ngày càng bị đánh giá thấp, xem như là một di tích cổ kính thời xa xưa. Có vẻ như người ta cho rằng xã hội tiên tiến nhất chính là xã hội có sinh suất thấp nhất và có tỷ lệ phá thai, ly dị, tự tử, và ô nhiễm môi trường cao nhất.”
Đức Thánh Cha khẳng định kế hoạch của Thiên Chúa cho kỳ công sáng tạo yêu quý của Ngài là “thấy nó thành toàn trong sự kết hiệp yêu thương giữa một người nam và một người nữ, khi họ vui mừng trong cuộc hành trình được chia sẻ với nhau, sinh hoa kết quả trong món quà trao tặng cho nhau là chính mình. Đó cũng là kế hoạch Chúa Giêsu trình bày trong Tin Mừng hôm nay: ‘Từ lúc khởi đầu công trình tạo dựng, Thiên Chúa đã làm nên con người có nam có nữ; vì thế, người đàn ông sẽ lìa cha mẹ mà gắn bó với vợ mình, và cả hai sẽ thành một xương một thịt. Như vậy, họ không còn là hai, nhưng chỉ là một xương một thịt.’ (Mc 10: 6-8; x. St 1:27; 2:24) “
Ngài nhấn mạnh rằng Giáo Hội được mời gọi để thực hiện sứ mệnh của mình trong sự thật, không đổi thay theo thị hiếu chóng qua hay theo những ý kiến thời thượng nhằm “bảo vệ mỗi cá nhân và toàn thể nhân loại khỏi cám dỗ tự quy hướng về mình như là trung tâm, cũng như cám dỗ biến tình yêu sinh hoa kết quả thành thói ích kỷ vô sinh, và biến sự kết hiệp trung tín thành một hình thái kết hợp tạm thời.”
Tuy nhiên, Đức Thánh Cha cũng không quên nhấn mạnh rằng “Giáo Hội được mời gọi để thực hiện sứ mệnh của mình trong tình bác ái, không chỉ trỏ kết án người khác, nhưng – trung thành với bản chất của một người mẹ – ý thức về nhiệm vụ của mình là tìm kiếm và chăm sóc cho các cặp vợ chồng với dầu chấp nhận và thương xót… để bao gồm họ và dẫn họ đến suối nguồn của ơn cứu rỗi.”
Trong phiên khoáng đại đầu tiên diễn ra một ngày sau đó, Đức Thánh Cha nói với Giám Mục rằng “Thượng Hội Đồng Giám Mục không phải là một nghị viện nơi mà để đạt tới sự đồng thuận hoặc thỏa hiệp chung, người ta thương thuyết với nhau, kết ước với nhau hoặc nhượng bộ nhau, nhưng phương pháp duy nhất của Thượng Hội Đồng Giám Mục là cởi mở đối với Chúa Thánh Linh với lòng can đảm tông đồ, với lòng khiêm tốn theo tinh thần Phúc Âm, và với lời cầu nguyện tín thác, để chính Chúa hướng dẫn chúng ta, soi sáng và đặt trước mắt chúng ta, không phải những ý kiến cá nhân, nhưng là niềm tin nơi Thiên Chúa, lòng trung thành với Huấn quyền Hội Thánh, thiện ích của Giáo Hội và phần rỗi các linh hồn” và cảnh báo các nghị phụ “không để cho mình sợ hãi đứng trước những cám dỗ của thế giới, không dập tắt nơi tâm hồn con người ánh sáng chân lý, thay thế nó bằng những tia sáng bé nhỏ và nhất thời, và càng không sợ hãi đứng trước con tim chai đá của một số người, tuy có thiện ý, nhưng làm cho người người xa lìa Thiên Chúa”.
Cũng trong phiên khoáng đại đầu tiên, Đức Hồng Y Péter Erdő, là tổng tường trình viên cũng đưa ra một diễn văn khẳng định một lập trường dứt khoát trên những chủ đề như đồng tính luyến ái, ly dị, và ngừa thai. Trong diễn văn dài 7,000 từ của mình, Đức Hồng Y nhận xét rằng có nhiều lực lượng tiêu cực đang chống đối với gia đình ngày nay, bao gồm nghèo đói, chiến tranh, và biến đổi khí hậu, thuyết tương đối về đạo đức và chủ nghĩa cá nhân.
Đức Hồng Y Erdő khẳng định thêm là nhân phẩm của tất cả mọi người phải được tôn trọng, và rằng Giáo Hội phải chăm sóc mục vụ cho tất cả mọi người, nhưng chúng ta cũng cần nhớ rằng khi Chúa Giêsu tha thứ cho những người tội lỗi, Ngài cũng nói với họ hãy “đi và đừng phạm tội nữa.”
Trong một cuộc họp báo sau ngày đầu tiên, Đức Hồng Y André Vingt-Trois là Tổng Giám Mục Paris khẳng định thêm “Nếu ai nghĩ rằng họ sẽ tìm thấy một sự thay đổi căn bản trong tín lý của Giáo Hội, người ấy sẽ thất vọng.”
Liên quan đến đề nghị của Đức Hồng Y Walter Kasper về khả thể cho những người ly dị và tái hôn được rước lễ trong những trường hợp nhất định nào đó, là vấn đề được nhiều người quan tâm, Đức Tổng Giám Mục Mark Coleridge của tổng giáo phận Brisbane, Australia cho biết sau phát biểu của 72 vị trong những ngày đầu của Thượng Hội Đồng Giám Mục về Gia Đình rằng theo ước tính của ngài ít nhất 65% các giám mục sẽ phản đối việc cho phép người Công Giáo ly dị và tái hôn được rước lễ.
Sau gần một tuần họp, chủ đề nổi bật nhất nổi lên từ các báo cáo là nhu cầu cần thiết phải có một cách tiếp cận tích cực với hôn nhân Kitô giáo. Cũng có một số nghị phụ phàn nàn rằng Tài liệu làm việc phản ảnh các mối quan tâm của người Công Giáo ở thế giới phương Tây – đặc biệt tại châu Âu và Hoa Kỳ – mà không quan tâm đúng mức đến các gia đình Công Giáo ở những nơi khác.
Những mối quan tâm khác bao gồm các tác động tiêu cực của “hệ tư tưởng giới tính” và trào lưu “thực dân hóa ý thức hệ” của các tổ chức cấp viện phương Tây trên các nước đang phát triển; hoàn cảnh của người nhập cư và người tị nạn, tình trạng các tín hữu Kitô ở Trung Đông; và sự cần thiết là Giáo Hội phải cung cấp những hỗ trợ tốt hơn cho các gia đình đang gặp khó khăn để đáp ứng những đòi hỏi của hôn nhân Kitô giáo.
Các tham dự viên cũng kêu gọi những quan tâm về suy tư thần học đối với sự trung thành, yêu thương vợ chồng và gia đình, về những người sống anh hùng chứng tá chân thực của hồng ân gia đình.
Nhóm A Anh Ngữ kêu gọi “Thông điệp của Thượng Hội Đồng phải loan báo Tin Mừng của Chúa Giêsu Kitô rõ ràng và hấp dẫn hơn” trong khi nhóm B Anh Ngữ nhận định rằng “việc phân tích những khó khăn mà các gia đình phải đối mặt là quá tiêu cực. Bất chấp những thách đố các gia đình phải đối diện trong mọi nền văn hóa, gia đình với sự trợ giúp của ơn thánh Chúa luôn tìm thấy sức mạnh để thực hiện ơn gọi của mình là yêu thương. Vì thế, nhóm C Anh Ngữ kêu gọi “một cách lý giải ít tiêu cực hơn về lịch sử, văn hóa và tình hình của các gia đình vào lúc này.” Nhóm D Anh Ngữ kêu gọi thông điệp của Thượng hội đồng “nên bắt đầu với hy vọng hơn là thất bại,” và nhận xét đó “Các văn bản còn thiếu điều gì đó thu hút mọi người.” Nhóm Đức khuyến cáo mỗi chương trong thông điệp của Thượng Hội Đồng nên bắt đầu với một đoạn mô tả vẻ đẹp của hôn nhân Kitô Giáo.
Nhóm tiếng Pháp cho rằng “Thượng Hội Đồng không nên chỉ tập chú vào các vấn đề và những cuộc khủng hoảng các gia đình phương Tây đối đầu.”
Thứ Bẩy 10 tháng 10, Thượng Hội Đồng Giám Mục đã dành hai phiên khoáng đại thứ 6 và thứ 7, vào ban sáng và ban chiều để lắng nghe các nghị phụ phát biểu ý kiến về phần hai của Tài liệu làm việc có tiêu đề “Sự phân định ơn gọi gia đình” với những chủ điểm như Chúa Giêsu và gia đình: đặc tính bất khả phân ly của hôn nhân như hồng ân và nghĩa vụ; gia đình hình ảnh Chúa Ba Ngôi, chiều kích truyền giáo của gia đình; đặc tính bất khả phân ly của hôn phối và niềm vui sống chung, lòng từ bi thương xót đối với các gia đình bị thương tổn.
Chúa Nhật 11 tháng 10, các nghị phụ được nghỉ, và trong hai ngày thứ Hai và thứ Ba, các vị gặp gỡ nhau trong các nhóm nhỏ để thảo luận về phần 2 của Tài liệu làm việc.
