Tìm hiểu Sứ điệp Mùa Chay 2013
1. Sống Đức Tin để làm gì ?
Để đáp lại tình yêu Thiên Chúa, vì “Thiên Chúa là tình yêu” (1 Ga 4:8). Trong Thông Điệp đầu tiên, ĐGH Biển Đức XVI đã đưa ra một số yếu tố để hiểu mối liên hệ gần gũi giữa hai nhân đức đối thần là đức tin và đức ái. Dựa vào lời xác quyết cơ bản của Thánh Gioan Tông Đồ: “Chúng ta đã biết và đã tin vào tình yêu của Thiên Chúa dành cho chúng ta” (1 Ga 4:16). ĐGH Biển Đức XVI nói: “Tôi nhớ lại rằng: Là Kitô hữu không phải là kết quả của một sự lựa chọn đạo đức hay một ý tưởng cao cả, nhưng là cuộc gặp gỡ với một biến cố, một con người, mang đến cho cuộc sống một chân trời mới và một hướng đi quyết định… Vì Thiên Chúa đã yêu chúng ta trước (x. 1 Ga 4:10), tình yêu không còn chỉ là một “mệnh lệnh”, nhưng nó là sự đáp lại món quà tình yêu mà với nó Thiên Chúa đến gần chúng ta” (Deus Caritas Est, số 1).
2. Liên quan giữa Đức Tin và Đức Ái
Đức tin là một sự gắn bó cá nhân – trong đó bao gồm tất cả năng quyền của chúng ta – với mặc khải về “tình yêu nhưng không” và “đắm đuối” mà Thiên Chúa dành cho chúng ta, được thể hiện trọn vẹn trong Đức Chúa Giêsu Kitô. Cuộc gặp gỡ với Thiên Chúa là Tình Yêu không chỉ liên hệ đến con tim, mà cả trí tuệ: “Việc nhìn nhận Thiên Chúa hằng sống là một con đường dẫn đến tình yêu, và câu trả lời ‘xin vâng’ của ý chí chúng ta theo Thánh Ý của Ngài kết hợp trí tuệ, ý chí và tình cảm của chúng ta trong hành động bao quát của tình yêu. Tuy nhiên, tiến trình này luôn luôn chuyển động: tình yêu không bao giờ ‘hoàn thành’ hoặc xong” (ibid., số 17).
3. Liên quan giữa Thánh Tâm và Đức Tin
Kể từ đó, đối với tất cả các Kitô hữu, và đặc biệt là “những người tham gia trong các công việc bác ái”, cần phải có đức tin, vì “cuộc gặp gỡ Thiên Chúa trong Đức Kitô đánh thức tình yêu của họ và mở tâm trí của họ ra cho tha nhân, để tình yêu của họ dành cho những người lân cận không còn là một mệnh lệnh bị áp đặt, có thể nói rằng, từ bên ngoài, như một kết quả phát sinh từ đức tin của họ, một đức tin trở nên tích cực qua đức ái” (ibid., n. 31a). Các Kitô hữu là những người đã được chinh phục bởi tình yêu của Đức Kitô và do đó được thúc đẩy bởi tình yêu này: “Tình yêu Đức Kitô thôi thúc chúng ta” (2 Cr 5:14). Họ mở lòng cách sâu xa ra để yêu thương những người lân cận cách cụ thể (x. ibid, số 33). Thái độ này phát sinh chính từ ý thức rằng mình được yêu thương, tha thứ, và thậm chí phục vụ bởi Chúa, Đấng cúi mình xuống để rửa chân cho các Tông Đồ và hiến mình trên Thánh Giá để thu hút nhân loại vào tình yêu của Thiên Chúa.
“Đức tin cho chúng ta biết rằng Thiên Chúa đã ban Con Ngài vì chúng ta và ban cho chúng ta sự chắc chắn chiến thắng là điều thực sự có thật: “Thiên Chúa là tình yêu” (1 Ga 4:8). Đức tin là ý thức về tình yêu của Thiên Chúa được tỏ lộ nơi Thánh-Tâm-bị-đâm-thâu của Chúa Giêsu trên Thánh Giá, và đến lượt trái tim cũng gợi lên tình yêu. Tình yêu là ánh sáng – thực ra là ánh sáng duy nhất – có thể luôn luôn soi sáng một thế giới đang trở nên mờ tối và ban cho chúng ta lòng can đảm cần thiết để sống và làm việc” (ibid., số 39.) Tất cả những điều này làm cho chúng ta hiểu rằng thái độ chủ yếu để phân biệt các Kitô hữu chính là “tình yêu dựa trên đức tin và hình thành bởi đức tin” (ibid., số 7).
4. Liên quan giữa Đức ái và Đức Tin
Toàn thể đời sống Kitô hữu là một sự đáp trả tình yêu của Thiên Chúa. Sự đáp trả đầu tiên chính là đức tin như sự chấp nhận, đầy bất ngờ và biết ơn, sáng kiến không thể tưởng tuởng được của Thiên Chúa là điều đi trước chúng ta và chất vấn chúng ta. Và lời “xin vâng” của đức tin đánh dấu bước đầu của một câu chuyện sáng ngời về tình bằng hữu với Chúa, được hoàn thành và mang lại ý nghĩa đầy đủ cho toàn thể cuộc đời chúng ta. Nhưng Thiên Chúa chưa thỏa mãn với việc chúng ta đón nhận “tình cho không biếu không” của Ngài. Ngài không những chỉ yêu thương chúng ta, nhưng còn muốn lôi kéo chúng ta đến với Ngài, biến đổi chúng ta một cách sâu xa đến nỗi chúng ta có thể nói như Thánh Phaolô: “Tôi sống, nhưng không còn phải là tôi, mà là Đức Kitô sống trong tôi” (Gl 2:20).
5. Lợi ích liên kết của Đức Tin và Đức Ái
Khi chúng ta nhường chỗ cho tình yêu của Thiên Chúa, chúng ta trở nên giống Ngài, chúng ta chia sẻ chính đức ái của Ngài. Mở lòng ra cho tình yêu của Ngài có nghĩa là để cho Ngài sống trong chúng ta, và dẫn chúng ta đến tình yêu với Ngài, trong Ngài và như Ngài; chỉ khi ấy đức tin của chúng ta mới thực sự “hoạt động qua đức ái” (x. Gl 5, 6); và chỉ khi ấy Ngài mới ở trong chúng ta (x. 1 Ga 4:12).
Đức tin là biết chân lý và gắn bó với nó (x. 1 Tm 2:4), đức ái là “bước đi” trong chân lý (x. Ep 4:15). Với đức tin, chúng ta bước vào tình bằng hữu với Chúa; với đức ái, chúng ta sống và nuôi dưỡng tình bằng hữu này (x. Ga 15:14+). Đức tin làm cho chúng ta đón nhận mệnh lệnh của Chúa và Thầy, đức ái cho chúng ta hạnh phúc trong việc đưa mệnh lệnh ấy ra thực hành (x. Ga 13:13-17). Trong đức tin, chúng ta được sinh ra làm con cái Thiên Chúa (x. Ga 1:12+), nhờ đó đức ái làm cho chúng ta kiên trì cách cụ thể trong việc làm con cái Thiên Chúa qua việc mang lại hoa quả của Chúa Thánh Thần (x. Gl 5:22). Đức tin cho phép chúng ta nhận ra những hồng ân mà Thiên Chúa nhân lành và đại lượng đã trao phó cho chúng ta, đức ái làm cho chúng ta sinh hoa kết quả (x. Mt 25:14-30).
6. Đức Tin và Đức Ái: Mối liên quan bất khả phân ly
Trong ánh sáng của những gì đã được nói ở trên, rõ ràng là chúng ta không bao giờ có thể tách rời hoặc thấy sự đối chọi giữa đức tin và đức ái. Hai nhân đức đối thần này liên kết chặt chẽ với nhau, và thật sai lầm khi thấy sự đối kháng hoặc “phản bác” trong đó. Thật vậy, một đàng, người ta quá một chiều khi nhấn mạnh đến quyền ưu tiên và tính quyết định của đức tin và đánh giá thấp cùng hầu như khinh thường những công việc bác ái, hạ chúng xuống thành việc làm nhân đạo cách chung. Nhưng cũng chẳng lành mạnh gì khi nói thái quá về quyền tối cao của đức ái và hoạt động của nó, trong khi nghĩ rằng việc làm có thể thay thế đức tin. Để có một đời sống tâm linh lành mạnh, chúng ta cần tránh cả chủ thuyết duy tín (fideism) lẫn chủ thuyết hiếu động về luân lý (moral activism).
Trong Thánh Kinh, chúng ta thấy lòng nhiệt thành của các Tông Đồ trong việc rao giảng Tin Mừng, và khơi dậy đức tin của dân chúng liên hệ chặt chẽ với quan tâm của các ngài trong việc bác ái phục vụ người nghèo như thế nào (x. Cv 6: 1-4). Trong Hội Thánh, việc chiêm niệm và hành động, tượng trưng một cách nào đó bằng hai chị em Maria và Martha trong Tin Mừng, phải cùng chung sống và bổ túc cho nhau (x. Lc 10: 38-42). Ưu tiên phải luôn luôn là mối liên hệ với Thiên Chúa và việc chia sẻ của cải thật sự phải xảy ra trong tinh thần Tin Mừng, phải được ăn rễ trong đức tin (x. Bài Giáo Lý trong buổi triều yết chung ngày 25-4-2012).
Quả thật, đôi khi người ta có khuynh hướng thu nhỏ thuật ngữ “bác ái” vào đoàn kết, hay đơn thuần là viện trợ nhân đạo. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải nhớ rằng công việc bác ái lớn nhất chính là truyền giáo, nghĩa là “thừa tác vụ Lời Chúa”. Không hành động nào hữu ích hơn, và do đó mà bác ái hơn đối với những người lân cận của chúng ta bằng việc bẻ Bánh Lời Chúa, chia sẻ với họ về Tin Mừng của Phúc Âm, giới thiệu họ vào một mối liên hệ với Thiên Chúa: Truyền giáo là cách thăng tiến con người cao nhất và toàn vẹn nhất. Như Đấng Tôi Tớ Chúa là Đức Giáo Hoàng Phaolô VI viết trong Thông Điệp Populorum Progressio (Phát triển Dân số), yếu tố đầu tiên và chính yếu của sự phát triển là rao giảng Đức Kitô (x. số 16). Đó là chân lý nguyên thủy của tình yêu Thiên Chúa dành cho chúng ta, được sống và được công bố, mở cuộc đời chúng ta ra để đón nhận tình yêu này và làm cho việc phát triển trọn vẹn của nhân loại và của tất cả mọi người có thể xảy ra (x. Caritas in Veritate, số 8).
Tóm lại, tất cả phát xuất từ Tình Yêu và hướng về Tình Yêu. Tình Yêu nhưng không của Thiên Chúa được truyền đạt cho chúng ta qua việc rao giảng Tin Mừng. Nếu chúng ta chào đón Tình Yêu này bằng đức tin, chúng ta nhận được sự tiếp xúc đầu tiên và cần thiết với Thiên Chúa, làm cho chúng ta có thể “yêu Tình Yêu”, để rồi chúng ta có thể sống và lớn lên trong Tình Yêu này và vui mừng truyền thông Tình Yêu này cho những người khác.
Về mối quan hệ giữa đức tin và các việc làm của đức ái, có một đoạn trong Thư Thánh Phaolô gửi tín hữu Êphêsô tóm lược sự liên hệ của hai nhân đức này cách hay nhất: “Vì nhờ ân sủng mà anh em được cứu độ qua đức tin; và đó không phải bởi anh em, mà là bởi ân huệ của Thiên Chúa; không phải bởi việc làm, để không ai có thể tự hào. Vì chúng ta là công trình của Ngài, được dựng nên trong Ðức Chúa Giêsu Kitô, để làm các việc lành mà Thiên Chúa đã chuẩn bị cho chúng ta từ trước, hầu chúng ta sống trong chúng” (Ep 2:8-10). Ở đây chúng ta nhận thức rằng toàn thể sáng kiến cứu độ đến từ Thiên Chúa, từ ân sủng của Ngài, từ ơn tha tội nhận được từ Ngài trong đức tin; nhưng sáng kiến này, thay vì hạn chế sự tự do và trách nhiệm của chúng ta, lại thực sự là điều làm cho chúng xác thực và hướng chúng về những việc bác ái.
Những điều ấy không chủ yếu là kết quả của nỗ lực của con người, khiến chúng ta hãnh diện vì chúng, nhưng phát sinh từ chính đức tin và chảy ra từ ân sủng mà Thiên Chúa ban cho cách dồi dào. Đức tin không có việc làm cũng giống như một cây không có quả: hai nhân đức này bao hàm nhau. Mùa Chay mời gọi chúng ta, qua những thực hành truyền thống của đời sống Kitô hữu, nuôi dưỡng đức tin của mình bằng cách lắng nghe Lời Chúa nhiều hơn và kéo dài hơn cùng tham dự các bí tích, đồng thời lớn lên trong đức ái và trong tình yêu dành cho Thiên Chúa và tha nhân, cũng như qua các dấu chỉ cụ thể của việc ăn chay, sám hối và bố thí.
7. Tính ưu tiên của đức tin, tính ưu việt của đức ái
Như mọi hồng ân của Thiên Chúa, đức tin và đức ái bắt nguồn từ tác động của một và cùng một Thánh Thần (x. 1 Cr 13), Thánh Thần ở trong chúng ta kêu lên “Abba! Cha ơi” (Gl 4:6), và làm cho chúng ta nói rằng: “Chúa Giêsu là Chúa” (1 Cr 12: 3) và “Maranatha!” (1 Cr 16:22, Kh 22:20).
Đức tin, như hồng ân và sự đáp trả, giúp chúng ta biết chân lý của Đức Kitô là Tình Yêu nhập thể và chịu đóng đinh, là sự vâng phục hoàn toàn và hoàn hảo Thánh Ý Chúa Cha, và là lòng thương xót vô biên của Thiên Chúa đối với những người lân cận. Đức tin của chúng ta khắc sâu vào con tim và tâm trí niềm xác tín chắc chắn rằng chỉ có Tình Yêu này là thực tại duy nhất có thể chiến thắng sự dữ và sự chết. Đức tin mời gọi chúng ta nhìn về tương lai bằng đức cậy, trong kỳ vọng chắc chắn rằng chiến thắng của tình yêu Đức Kitô sẽ đạt đến sự viên mãn của nó. Về phần nó, đức ái dẫn chúng ta vào tình yêu của Thiên Chúa trong Đức Kitô, và gắn liền chúng ta một cách cá nhân và sống còn với việc tự hiến hoàn toàn và vô điều kiện của Chúa Giêsu dành cho Chúa Cha và cho anh chị em chúng ta. Bằng cách đổ đầy đức ái vào chúng ta, Chúa Thánh Thần làm cho chúng ta thành những người chia sẻ món quà riêng của chính Chúa Giêsu: hiếu thảo với Thiên Chúa và huynh đệ với mọi người (x. Rm 5: 5).
Mối liên hệ giữa hai nhân đức đối thần này tương tự như giữa hai bí tích cơ bản của Hội Thánh: Bí Tích Rửa Tội và Thánh Thể. Bí Tích Rửa Tội (Sacramentum Fidei) “đi” trước Bí Tích Thánh Thể (Sacramentum Caritatis), nhưng là để hướng về Bí Tích Thánh Thể, là sự viên mãn của cuộc hành trình đời sống Kitô hữu. Tương tự, đức tin “đi” trước đức ái, nhưng đức tin chỉ được chứng minh là thật khi được lãnh nhận triều thiên đức ái. Tất cả bắt đầu từ việc khiêm tốn đón nhận đức tin (nhận biết mình được Thiên Chúa yêu thương), nhưng phải đi đến chân lý của đức ái (nhận biết cách yêu mến Thiên Chúa và yêu thương người lân cận), vì đức ái sẽ còn tồn tại mãi mãi (x. 1 Cr 13:13), như việc làm tròn tất cả các nhân đức.
Cuối cùng, ĐGH Biển Đức XVI nhắn nhủ: “Anh chị em thân mến, trong Mùa Chay này, chúng ta chuẩn bị cử hành biến cố Thập Giá và Phục Sinh, trong đó tình yêu của Thiên Chúa đã cứu chuộc thế gian và chiếu ánh sáng của mình trên lịch sử, tôi cầu chúc tất cả anh chị em sống thời gian quý báu này bằng cách làm tái sinh đức tin của anh chị em trong Đức Chúa Giêsu Kitô, để cùng Người bước vào cuộc hành trình tình yêu đối với Chúa Cha và tất cả anh chị em mà chúng ta gặp trong cuộc đời mình. Để đạt được mục đích này, tôi dâng lời cầu nguyện Thiên Chúa, và nguyện xin phúc lành của Ngài đổ xuống trên mỗi cá nhân và mỗi cộng đồng!”.
Chúng ta vừa mừng đón mùa Xuân vui mừng trong Ơn Thánh, và tiếp sức bước vào Mùa Chay. Sắc Tím của Mùa Chay không làm chúng ta ủ dột, như ngôn sứ Giô-en khuyên: “Đừng xé áo, nhưng hãy xé lòng” (Ge 2:13). Đặc biệt là thhi hành điều Đức Kitô đã dạy: “Hãy sám hối và tin vào Tin Mừng” (Mc 1:15) và “hãy tin vào Thiên Chúa!” (Mc 11:22; Ga 14:1).
Chúc mọi người sống mùa Chay thánh đức, cùng chết với Đức Kitô để được cùng sống lại với Ngài.
TRẦM THIÊN THU
Mùa Chay 2013