Nói và làm là hai cách thức thể hiện tư tưởng của một con người. Nói và làm tác động và gắn bó với nhau, đến nỗi lời nói chứng minh cho việc làm và ngược lại. Tư tưởng thì trừu tượng; việc làm thì cụ thể. Tư tưởng thì dễ dàng và cao xa bay bổng; việc làm thì khó khăn và nghiệt ngã khắt khe. Người ta chỉ có thể kiểm chứng và lượng giá lời nói của một người, nếu đã thấy những việc làm của người đó phù hợp với những gì đã được thể hiện qua lời nói. Nói và làm cùng phát xuất từ tư tưởng của một con người, nhưng không dễ để hoà hợp và đi đôi với nhau. Có nhiều người nói một đàng mà làm một nẻo. Có những người nói thì rất hay mà làm lại rất dở. Vì thế để cho lời nói phù hợp với việc làm, cần phải luôn khôn ngoan thận trọng và cố gắng. Người nào biết hòa hợp lời nói và việc làm, người đó có thể được coi là hoàn hảo.
Còn nhớ vào thập kỷ 80 của thế kỷ trước, trên báo Nhân Dân hằng ngày có mục “Nói và Làm” của tác giả N.V.L. Mỗi ngày có một bài viết, ngắn gọn nhưng rất cụ thể. Tác giả đề cập tới những sự việc gây bức xúc trong mọi lãnh vực của xã hội. Đó cũng là giai đoạn được đánh dấu bằng ngọn gió đổi mới, đưa xã hội Việt Nam sang một bước ngoặt lịch sử, chấm dứt ngăn sông cấm chợ, không còn khép kín, nhưng mở ra với thế giới bên ngoài. Nhờ những bài viết trong mục “Nói Và Làm”, một số lớn những tiêu cực và bất cập trong xã hội bị dẹp bỏ. Người dân phấn khởi vui mừng. Tiếc rằng những bài viết thể loại này hiếm thấy trên báo chí, trong một xã hội hôm nay đầy nhiễu nhương, bất công và tiêu cực.
Từ nói đến làm tuy gần mà rất xa. Dư luận xã hội gần đây xôn xao trước thông tin một số cán bộ khi vừa nhận chức đã có những bài phát biểu rất hùng hồn. Lời nói của các vị này làm nức lòng cán bộ và nhân dân vì thể hiện tâm huyết với công việc được trao, với những lời hứa sẽ sống thanh liêm trong sạch trước hiện tượng tham nhũng. Tuy vậy, những lời nói có cánh ấy chẳng được lâu bền. Cái kim trong bọc lâu ngày cũng lộ diện. Trước những tố cáo của người dân, cơ quan điều tra đã vào cuộc và đã có kết luận vị cán bộ này dùng bằng giả, nhận đất đai nhà cửa và xe cộ của người khác “biếu tặng” một cách bất minh. Đó chỉ là một trong trăm ngàn trường hợp trong xã hội chúng ta cho thấy lời nói và việc làm luôn có khoảng cách xa vời.
Cũng trong xã hội hiện nay, dường như tồn tại một tình trạng “nói mà không làm”. Những phong trào, những đợt ra quân, những bài phát biểu hùng hồn, những quyết tâm, những chiến dịch, thoạt nghe ban đầu có vẻ hùng hồn, quyết liệt, nhưng thường rơi vào tình trạng “đầu voi đuôi chuột”, “đánh trống bỏ dùi”. Hậu quả là lãng phí của công và làm dịp cho một số cá nhân trục lợi làm giàu. Đơn cử trường hợp chính quyền một quận của Thành phố Hồ Chí Minh ra quyết tâm giành lại vỉa hè, quyết định này làm nức lòng người dân. Ấy vậy mà một thời gian sau, vị lãnh đạo đi dẹp đường cũng bị “dẹp” luôn do quyết định của vị cán bộ cấp cao hơn. Những việc làm nhằm tới mục đích rất tốt, nhưng không được thực hiện nhất quán và toàn bộ, thì chỉ nổi lên như bong bóng xà phòng. Và thế là, những dự định tốt đẹp ấy chỉ dừng lại ở lời nói. Phải chăng vì thế mà rừng vẫn bị phá mặc dù có những lời kêu gọi bảo vệ rừng; môi trường vẫn ô nhiễm sau một loại những chiến dịch xây dựng thành phố xanh sạch đẹp và những dự án rất tốn kém. Điều đó cho thấy, ngoài những khẩu hiệu, phải có những việc làm cụ thể để đào tạo những con người và thu phục nhân tâm.
“Nói mà không làm”, đó cũng là điều Chúa Giêsu phê phán những người biệt phái và luật sĩ. Chúa đã dùng những lời lên án rất nặng nề và gọi họ là những kẻ giả hình, vì họ nói rất hay nhưng làm chẳng bao nhiêu. Họ chỉ “cốt đè đặt gánh nặng trên vai người khác, mà không muốn đặt ngón tay lay thử” (Mt 23,4). Điều đáng chú ý, những người bị Chúa lên án là những bậc vị vọng, có uy quyền trong xã hội Do Thái. Họ cũng là những nhà lãnh đạo tôn giáo và có ảnh hưởng lớn trong dân chúng thời bấy giờ. Lời nói của họ rất có trọng lượng và uy tín đối với công chúng, vì họ được coi như những người “ngồi trên tòa ông Môisê mà giảng dạy” (x. Mt 23,2), nhưng tiếc thay, những việc họ làm ngược lại với những điều họ nói. Chúa Giêsu đã so sánh những người giả hình giống như mồ mả tô vôi, bên ngoài bóng bẩy mà bên trong đầy xú khí. Người cũng gọi họ là những người mù quáng, chỉ chăm chút bên ngoài để che đậy lối sống cướp bóc và thói ăn chơi vô độ.
Một lối sống Đạo chỉ dừng ở những lời nói mà không tác động và biến đổi con tim, đó cũng là tình trạng phổ biến nơi đời sống đức tin của một số Kitô hữu hiện nay. Giáo Hội cho chúng ta nghe Lời Chúa trong các lễ nghi Phụng vụ và trong các buổi cử hành. Tuy vậy, chúng ta chưa thực sự đón nhận Lời Chúa một cách nghiêm túc, và như thế, việc thực hiện Lời Chúa còn là một việc xa vời. Người tín hữu đich thực là người biết đưa Lời Chúa vào cuộc sống hằng ngày, nhờ đó mà họ luôn cảm thấy Ngài hiện diện để hướng dẫn, như tác giả Thánh vịnh đã viết: “Lời Chúa là ngọn đèn soi cho con bước, là ánh sáng chỉ đường con đi” (Tv 119, 105). Trong những sự kiện quan trọng của cộng đoàn, có những bài phát biểu bao gồm những lời lẽ rất uyên bác và khôn ngoan, những băng-rôn khẩu hiệu trích dẫn giáo huấn Lời Chúa, nhưng ít khi những lời ấy lắng đọng nơi những người tham dự. Vì vậy mà người nói cứ nói mà không đem lại hiệu quả là nơi người nghe. Những tín hữu thể loại này giống như mảnh đất đầy gai góc hoặc đá sỏi mà Chúa Giêsu đã diễn tả trong dụ ngôn “người gieo giống”. Họ nghe Lời Chúa rồi để Lời ấy bị bóp nghẹt vì những lo toan bận rộn của cuộc sống, và vì thiếu sự trân trọng và cộng tác để cho Lời ấy sinh hoa kết trái.
“Người ta chẳng bao giờ tin một người nói láo, dù nó có nói thật đi chăng nữa” (Cicero). Các Cụ ta cũng dạy: “Một sự bất tín, vạn sự bất tin”. Một lần nói dối sẽ đánh mất uy tín biết bao năm tạo lập. Một người chân chính coi uy tín trọng hơn vàng bạc, vì thế họ thà chấp nhận thiệt thòi chứ không chịu nói hai lời. Một khi lời nói đi đôi với việc làm, chúng ta sẽ luôn an bình thanh thản trước mặt Chúa và đối với anh chị em.
Gm Giuse Vũ Văn Thiên
