Những sự kiện thế giới nổi bật năm 2018

Hội nghị thượng đỉnh Mỹ – Triều

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un trong cuộc gặp thượng đỉnh ở Singapore hôm 12/6. Ảnh: AFP.

Cuộc gặp thượng đỉnh đầu tiên giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un diễn ra ngày 12/6 tại Singapore sau một năm cận kề bờ vực chiến tranh trên bán đảo Triều Tiên và nỗ lực hòa giải của Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in. Sự kiện thu hút sự chú ý của dư luận toàn thế giới, được kỳ vọng sẽ mở ra một thời kỳ mới trong quan hệ Mỹ – Triều.

Trong cuộc gặp, Trump và Kim nhất trí chấm dứt tình trạng đối đầu và hướng tới mục tiêu phi hạt nhân hóa bán đảo, nhưng không đề ra thời gian biểu cụ thể. Tổng thống Mỹ ca ngợi kết quả của cuộc gặp thượng đỉnh, trong khi giới quan sát tỏ ra hoài nghi về tác động thực tiễn của nó.

Sau hội nghị, Mỹ chấm dứt các cuộc tập trận chung với Hàn Quốc, trong khi Triều Tiên đồng ý trao trả hài cốt lính Mỹ chết trong chiến tranh và phá dỡ một số cơ sở thử nghiệm vũ khí hạt nhân, tên lửa. Tuy nhiên, nỗ lực phi hạt nhân hóa bán đảo không tiến triển như kỳ vọng, khi Triều Tiên được cho là vẫn tiếp tục mở rộng các cơ sở tên lửa, hạt nhân, còn Mỹ vẫn duy trì chiến dịch gây sức ép tối đa. Bộ Ngoại giao Triều Tiên ngày 16/12 cảnh báo rằng hành động này của Mỹ sẽ “chặn đứng nỗ lực giải giáp vũ khí hạt nhân mãi mãi”.

Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung

Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung được dự đoán sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế toàn cầu. Ảnh: CNN.

Cuộc cạnh tranh ảnh hưởng giữa hai siêu cường Mỹ – Trung trở nên quyết liệt từ tháng 7, khi chính quyền Tổng thống Donald Trump quyết định áp thuế với 50 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu của Trung Quốc, châm ngòi cho chiến tranh thương mại giữa hai nước. Bắc Kinh đáp trả theo chiến thuật “ăn miếng trả miếng”, khiến Trump tung đòn áp thuế tiếp theo, nâng giá trị hàng hóa mà Mỹ và Trung Quốc áp thuế lẫn nhau lần lượt là 250 tỷ USD và 110 tỷ USD.

Chiến tranh thương mại được cho là một khía cạnh trong chiến lược của Mỹ nhằm đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc, trong bối cảnh chính quyền Trump ngày càng lo ngại với các hoạt động quân sự hóa của Bắc Kinh trên Biển Đông, sáng kiến Vành đai và Con đường hay các hành vi thương mại bất bình đẳng cũng như tình trạng ăn cắp quyền sở hữu trí tuệ và gián điệp mạng.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh: CNN.

Cuộc ganh đua này khiến nhiều người lo ngại về “Chiến tranh Lạnh mới” giữa Mỹ và Trung Quốc. Dù lãnh đạo hai nước mới đây nhất trí ngừng áp thêm thuế với hàng hóa của nhau, đây mới chỉ được coi là “giải pháp đình chiến” khó có thể giải quyết được mâu thuẫn gay gắt giữa hai nước. Khi thời gian đình chiến này hết hiệu lực vào tháng 3, chiến tranh thương mại rất có thể sẽ tiếp diễn quyết liệt hơn và có nguy cơ đẩy kinh tế toàn cầu vào tình trạng suy thoái.

Kim – Moon ba lần gặp thượng đỉnh

Lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un (trái) bắt tay Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in tại đường ranh giới quân sự giữa hai nước trong cuộc họp thượng đỉnh đầu tiên hôm 27/4. Ảnh: AFP.

Quan hệ hai miền Triều Tiên chứng kiến bước ngoặt lịch sử vào ngày 27/4, khi Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in và lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un lần đầu tiên gặp nhau tại Khu Phi quân sự (DMZ) nhằm thảo luận về phi hạt nhân hóa, xây dựng hòa bình vĩnh viễn trên bán đảo và phát triển quan hệ liên Triều.

Cuộc gặp mở đầu cho thời kỳ nồng ấm mới trên bán đảo cũng như tạo tiền đề cho hội nghị thượng đỉnh Mỹ – Triều. Sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump dọa hủy hội nghị với Triều Tiên, Kim – Moon bất ngờ có cuộc gặp lần hai vào ngày 26/5 tại DMZ nhằm tái nhất trí lập trường hướng tới hòa bình và cam kết hướng tới phi hạt nhân hóa, tạo điều kiện cho thượng đỉnh Mỹ – Triều diễn ra như kế hoạch.

Tổng thống Hàn Quốc hôm 18/9 bay tới Bình Nhưỡng và có hội nghị thượng đỉnh lần ba với lãnh đạo Triều Tiên nhằm thúc đẩy tiến trình phi hạt nhân hóa đang bế tắc. Các cuộc gặp này được đánh giá là có vai trò lớn trong “phá băng” quan hệ giữa Hàn Quốc và Mỹ với Triều Tiên, nhưng vẫn chưa thể đóng vai trò quyết định trong nỗ lực phi hạt nhân hóa hoàn toàn bán đảo Triều Tiên giữa Washington và Bình Nhưỡng.

Mỹ, Anh, Pháp không kích Syria

Hệ thống phòng không Syria khai hỏa đánh chặn tên lửa Mỹ ngày 14/4.. Ảnh: AP.

Liên quân Mỹ, Anh và Pháp ngày 14/4 phóng 105 tên lửa hành trình tấn công ba cơ sở bị nghi sản xuất, tàng trữ vũ khí hóa học của Syria, sau khi cáo buộc quân đội nước này dùng vũ khí hóa học tấn công dân thường ở thành phố Douma, Đông Ghouta làm khoảng 70 người chết.

Mỹ muốn vạch “lằn ranh đỏ” về việc sử dụng vũ khí hóa học với Syria bằng đòn không kích này, dù cáo buộc của họ bị Damascus và Moskva bác bỏ và cuộc tấn công cũng vấp phải sự đáp trả quyết liệt từ phòng không Syria. Quân đội Syria không bị thiệt hại đáng kể sau trận không kích.

Cuộc tấn công không làm thay đổi cục diện chiến trường, nhưng cho thấy Mỹ không thực sự có chiến lược dài hạn đối với vấn đề Syria, khi Tổng thống Donald Trump trước đó không lâu tuyên bố muốn rút quân khỏi Syria. Sau cuộc không kích, Trump thay đổi quan điểm và khẳng định sẽ tiếp tục sự hiện diện quân sự lâu dài tại Syria, nhưng ngày 19/12 lại tuyên bố đã “đánh bại IS”. Một quan chức quốc phòng Mỹ cho biết nước này đang cân nhắc rút quân “toàn bộ và nhanh chóng” khỏi quốc gia Trung Đông này.

Nga bắt tàu chiến Ukraine

Ba tàu chiến Ukraine bị bắt và áp giải tới cảng Kerch trên bán đảo Crimea. Ảnh: TASS.

Căng thẳng âm ỉ nhiều năm qua giữa Nga và Ukraine bất ngờ bùng phát vào ngày 25/11, khi cảnh sát biển Nga nổ súng bắt ba tàu chiến Ukraine đang tìm cách băng qua eo biển Kerch để tiến vào Biển Azov. Moskva cáo buộc các thủy thủ trên tàu chiến Ukraine xâm phạm lãnh hải và phớt lờ mệnh lệnh, trong khi Kiev khẳng định hải quân của họ chỉ đang thực hiện quyền tự do hàng hải.

Nga tuyên bố sẽ xét xử các thủy thủ Ukraine bị bắt. Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko phản ứng bằng cách thiết quân luật trong vòng 30 ngày tại các khu vực giáp biên giới Nga, đồng thời kêu gọi phương Tây có các biện pháp can thiệp. Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định hủy cuộc gặp theo kế hoạch với người đồng cấp Nga Vladimir Putin bên lề hội nghị G20 ở Argentina để phản đối hành động này của Moskva.

Điện Kremlin cho rằng Tổng thống Ukraine đang có các hành động “khiêu khích nguy hiểm” nhằm tăng tỷ lệ ủng hộ trong cuộc bầu cử sắp tới. Moskva cũng đưa thêm nhiều vũ khí hiện đại tới bán đảo Crimea để tăng cường khả năng phòng thủ.

Tuy các nước phương Tây không tiến hành các biện pháp quân sự đáp trả Moskva theo lời kêu gọi của Kiev, vụ bắt tàu chiến sẽ ảnh hưởng rất lớn đến nỗ lực hòa giải của Tổng thống Vladimir Putin với châu Âu và một lần nữa cho thấy quan hệ giữa Nga với NATO vẫn rất căng thẳng, có thể làm bùng phát xung đột từ những sự cố bất ngờ.

Nhà báo Khashoggi bị sát hại

Nhà báo Arab Saudi Jamal Khashoggi. Ảnh: AP.

Nhà báo 60 tuổi Jamal Khashoggi biến mất hôm 2/10 khi tới lãnh sự quán Arab Saudi ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ làm thủ tục kết hôn. Thổ Nhĩ Kỳ mở cuộc điều tra, cáo buộc các đặc vụ Arab Saudi sát hại ông này. Sau nhiều lần bác bỏ, Riyadh cuối cùng thừa nhận Khashoggi đã bị giết, tuyên bố truy tố 11 người, trong đó 5 nghi phạm có thể lĩnh án tử hình.

Vụ sát hại Khashoggi làm dấy lên làn sóng phẫn nộ toàn cầu do nhóm sát thủ bị cáo buộc có những hành động “man rợ” như cưa xác và dùng axit tiêu hủy thi thể nạn nhân, đồng thời châm ngòi cho cuộc khủng hoảng ngoại giao tại Arab Saudi. Các nước Mỹ, Pháp, Đức đã áp lệnh trừng phạt với những quan chức bị nghi ngờ liên quan đến sự việc. Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman hứng chịu nhiều áp lực từ dư luận khi bị nghi ngờ là người đứng sau vụ sát hại Khashoggi.

Thượng viện Mỹ mới đây mới đây thông qua nghị quyết cáo buộc Thái tử Mohmamed ra lệnh giết Khashoggi nhưng chính quyền Tổng thống Donald Trump nhiều lần khẳng định không có bằng chứng trực tiếp cho thấy Thái tử liên quan đến vụ giết nhà báo và liên tục nhấn mạnh tầm quan trọng của mối quan hệ đồng minh giữa Washington và Riyadh.

Sau nghị quyết của thượng viện Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố sẽ theo đuổi đến cùng cuộc điều tra. Giới quan sát cho rằng Ankara muốn nhân vụ này tăng cường sức ép địa chính trị với đối thủ Riyadh, lôi kéo Mỹ “xoay trục” quan hệ đồng minh từ Arab Saudi sang phía mình.

Cuộc giải cứu đội bóng trong hang Thái Lan

Một thành viên trong đội bóng Lợn Hoang trong hang Tham Luang trước khi được giải cứu. Ảnh: SEAL.

Chuyến thám hiểm hang Tham Luang ở phía bắc Thái Lan của huấn luyện viên và 12 cầu thủ nhí đội bóng Lợn Hoang hôm 23/6 đã vô tình dẫn tới cuộc giải cứu kịch tính nhất năm với sự tham gia của khoảng 1.000 chuyên gia, thợ lặn, đặc nhiệm và binh sĩ tinh nhuệ nhất từ 8 quốc gia.

Mưa lớn khiến đội bóng kẹt sâu trong hang tối suốt 9 ngày trước khi được các thợ lặn tìm thấy, nhưng đây mới chỉ là khởi đầu của cuộc chạy đua với thời gian để đưa các nạn nhân ra ngoài. Điều kiện khắc nghiệt trong hang khiến một thợ lặn thiệt mạng khi tham gia chiến dịch giải cứu, nhưng không làm chùn bước những người còn lại.

Sau nhiều ngày lập kế hoạch, thảo luận các phương án, chiến dịch giải cứu được tiến hành theo ba đợt trong sự dõi theo và cầu nguyện của cả thế giới. Các thiếu niên lần lượt được đưa ra ngoài qua những ngách hang hẹp ngập nước. Người cuối cùng được giải cứu vào ngày 10/7, kết thúc một trong những chiến dịch tìm kiếm cứu nạn quy mô lớn nhất trên thế giới.

Những hiểm nguy rình rập trong quá trình giải cứu, lòng quả cảm của các thợ lặn và nghị lực của chính những cậu bé mắc kẹt đã chạm tới trái tim của hàng triệu người trên thế giới, khiến chiến dịch được ví như “điều tuyệt vời mà nhân loại chúng ta có thể thể hiện”.

Thảm họa động đất, sóng thần ở Indonesia

Thánh đường Hồi giáo ở thành phố Palu sập mái, ngập nước sau động đất hôm 28/9. Ảnh: Reuters.

Thành phố Palu, tỉnh Sulaweisi, Indonesia hôm 28/9 hứng chịu thảm họa kép tồi tệ khi trận động đất mạnh 7,5 độ kích hoạt sóng thần ập vào bờ biển khiến hơn 2.200 người chết, 1.000 người mất tích, hàng chục nghìn nhà cửa, công trình bị phá hủy với thiệt hại kinh tế khoảng 1,22 tỷ USD.

Thành phố Palu với 335.000 dân và thị trấn Donggala cạnh đó gần như bị phá hủy hoàn toàn sau thảm họa. Các chuyên gia cho rằng vị trí địa lý nằm trên “Vành đai lửa Thái Bình Dương” cùng địa hình vịnh dài và hẹp khiến Palu hứng chịu thiệt hại lớn. Nền đất yếu bị “hóa lỏng” trong động đất, cộng với hệ thống cảnh báo sóng thần không hoạt động và sự chủ quan của người dân khiến hậu quả nặng nề hơn.

Giới chức Indonesia ước tính cần ít nhất 657 triệu USD cho chương trình tái thiết và tái định cư ở Palu, với sự hỗ trợ của nhiều quốc gia trên thế giới.

Ban Thế giới