Ngày Quốc tế Lao động
Lịch sử
Năm 1882, thợ máy Matthew Maguire đề nghị ngày nghỉ này khi ông làm thư ký CLU (Central Labor Union – Nghiệp đoàn Lao động Trung tâm) của TP New York. Một số người lại cho rằng đây là đề nghị của Peter J. McGuire, thuộc Liên đoàn Lao động Hoa Kỳ, đưa ra hồi tháng 5-1882, sau khi chứng kiến lễ hội lao động thường niên được tổ chức tại Toronto (Canada).
Thứ Ba ngày 5-9-1882 là Ngày Lao Động đầu tiên trở thành ngày nghỉ ở TP New York, theo kế hoạch của Nghiệp đoàn Lao động Trung tâm. Nghiệp đoàn này tổ chức Ngày Lao Đông lần thứ nhì vào ngày 5-9-1883.
Năm 1884, ngày Thứ Hai đầu tiên trong tháng 9 được chọn là ngày nghỉ, như đề nghị ban đầu, và Ngiệp đoàn Lao động Trung tâm thúc đẩy các tổ chức tương tự ở các thành phố khác để noi gương TP New York và mừng “Ngày nghỉ của Giới lao động” vào ngày này. Tư tưởng này lan truyền theo sự phát triển của các tổ chức lao động, và năm 1885, Ngày Lao Động được tổ chức tại nhiều trung tâm cộng nghệp ở Hoa Kỳ.
Ngày 21-2-1887, Oregon là tiểu bang đầu tiên công nhận Ngày Lao Động là ngày nghỉ. Năm 1894, Ngày Lao Động được chính thức tổ chức tại 30 tiểu bang. Sau nhiều cái chết của một số công nhân dưới tay của quân đội Hoa Kỳ và các thống đốc Hoa Kỳ trong cuộc đình công Pullman Strike – cuộc xung đột toàn quốc Hoa Kỳ vào mùa Hè năm 1894, giữa Nghiệp đoàn Đường sắt Hoa Kỳ (ARU – American Railway Union) và ngành đường sắt, Quốc hội Hoa Kỳ đã chấp thuận Ngày Lao Động là ngày nghỉ toàn quốc; Tổng thống Grover Cleveland đã ký luật này sau 6 ngày chấm dứt cuộc đình công. Ngày này được nhiều nghiệp đoàn khác trong nước làm theo trong vài thập niên qua hơn cả Ngày Công nhân Quốc tế (International Workers’ Day) vì Cleveland quan ngại rằng Ngày Công nhân Quốc tế sẽ kết hợp với các phong trào cộng sản, phong trào nghiệp đoàn và chủ nghĩa vô chính phủ, mặc dù mỗi phong trào đều khác nhau, đã kỷ niệm Haymarket Affair trong Ngày Công nhân Quốc tế. Tất cả các tiểu bang ở Hoa Kỳ, quận Columbia, và các vùng miền cũng coi ngày này là ngày nghỉ theo luật pháp.
Tận dụng nhiều khách hàng mua sắm, Ngày Lao Động trở thành việc mua sắm cuối tuần quan trọng đối với nhiều người bán lẻ tại Hoa Kỳ. Một số khách hàng mua lẻ cho đó là ngày mua sắm nhiều nhất trong năm, sau đó là ngày Thứ Sáu Đen (Black Friday) trong mùa Giáng Sinh.
Mỉa mai thay, vì tầm quan trọng của việc mua sắm cuối tuần, một số người được thuê ở khu bán lẻ không chỉ làm việc vào Ngày Lao Động mà còn làm nhiều giờ hơn. Càng ngày càng có nhiều người bán lẻ ở khu cộng nghiệp hơn, tăng 24% việc làm tại Hoa Kỳ. Văn phòng Thống kê Lao động cho biết rằng những người được thuê bán hàng chỉ chiếm 3% số thành viên của Nghiệp đoàn Lao động.
Hành động
Ngày Lao Động là ngày nghỉ ngơi hoặc là cơ hội cuối cùng để nhiều người đi chơi trước khi mùa Hè kết thúc. Đối với sinh viên, đó là dịp cuối cùng để tổ chức tiệc tùng trước khi vào học tiếp. Tại những vùng lân cận, người ta tổ chức đốt pháo bông, liên hoan ngoài trời và các sự kiện thể thao. Mùa bóng đá bắt đầu khoảng gần Ngày Lao Động và nhiều đội bóng chơi trận đầu tiên trong năm vào Ngày Lao Động.
Theo truyền thống, người ta không mặc quần áo trắng, đặc biệt là giày trắng, sau Ngày Lao Động. Tuy nhiên, thói quen này dần dần không còn. Ngày nay càng ngày càng có nhiều người mặc đồ trắng quanh năm, nhất là mùa Hè. Cũng vậy, thói quen đội mũ rơm từ Ngày Chiến sĩ Trận vong (Memorial Day) tới Ngày Lao Động.
Ngày 1 tháng Năm là Ngày Lao Động ở Hawaii, có cả những cuộc thi, hòa nhạc, cho và nhận tiền của bạn bè hoặc gia đình. Nghi lễ ngày 1 tháng Năm có truyền thống lâu đời ở khắp thế giới. Tại Hawaii, ngày 1 tháng Năm gọi là Lei Day, lễ hội văn hóa của đảo quốc này.
Tại Anh quốc, ngày 1 tháng Năm vẫn được tổ chức tại nhiều thành phố với việc đội vương miện của “Nữ Hoàng Tháng Năm”. Các cây nêu ngày 1 tháng Năm (May Poles) có thể vẫn thấy ở một số thành phố và các truyền thống ngày này có thể gồm các chú ngựa cưng và dân địa phương mặc lễ phục. Tại Oxford, truyền thống được ủng hộ, bắt đầu với dàn đồng ca của ĐH Magdalen hát từ tháp nhà thờ.
Ngày 1 tháng Năm được coi là Ngày Lao Động ở nhiều quốc gia, và cũng là ngày nghỉ toàn quốc. Tại Mexico, ngày này gọi là Primero de Mayo, nghỉ toàn quốc. Khoảng thời gian này trong năm, các sinh viên có thể thảo luận về sự phát triển hiện đại của ngày nghỉ này và hệ quả của chính trị đối với ngày này.
Đời sống
Ngày Lao Động là ngày nghỉ. Các văn phòng chính phủ, trường học, các tổ chức và nhiều công ty đều đóng cửa. Một số điều phổ biến như đốt (hoặc bắn) pháo bông và dã ngoại được thổ chức thường xuyên, nhưng chúng vẫn chỉ là “chuyện nhỏ”.
Ngày 1 tháng Năm is là ngày nghỉ toàn quốc ở Âu châu, kể cả các qg như: Phần Lan, Pháp, Đức, Ý, Na Uy, Ba Lan, Slovakia, Slovenia, Tây Ban Nha và Thụy Điển. Ngày này cũng được tổ chức tại các nước Trung Mỹ như Costa Rica và Panama, một số nơi thuộc Caribbean, kể cả Cuba. Tại Nam Mỹ như Argentina, Bolivia, Brazil, Chile, Ecuador, Guyana, Peru, Uruguay, Venezuela, kể cả Nga và ột số nước Á châu như Trung quốc, Thái Lan, và Việt Nam.
Ngày 1 tháng Năm hoặc Ngày Lao Động được cử hành tại Hoa Kỳ và các quốc gia khác, nhưng vào thời điểm khác trong năm, chẳng hạn tại Úc và Canada.
Nền tảng
Ngày Lao Động đầu tiên được tổ chức vào năm 1882. Nguồn gốc ngày này bắt nguồn từ ước muốn của Nghiệp đoàn Lao động Trung tâm là có một ngày nghỉ cho công nhân. Ngày Lao Động là ngày nghỉ từ năm 1894. Mới đầu người ta muốn ngày này có đoàn người diễu hành ngoài đường phố để cộng đồng đánh giá cao công việc và sức lao động. Sau cuộc diễu hành, lễ hội được tổ chức để làm vui các công nhân và gia đình họ. Những năm sau đó, những người uy tín tổ chức các buổi hội thảo và phát biểu. Ngày nay, điều này ít phổ biến hơn, nhưng đôi khi còn thấy ở những năm bầu cử. Một trong các lý do người ta chọn kỷ niệm ngày này vào Thứ Hai thứ nhất trong tháng Chín là thêm một ngày nghỉ trong thời gian dài giữa Ngày Quốc Khánh Hoa Kỳ (4 tháng Bảy) và Lễ Tạ Ơn (Thứ Năm cuối cùng của tháng Mười Một).
Nguồn gốc là mừng mùa Xuân và sự tái sinh trong thiên nhiên, ngày 1 tháng Năm có nguồn gốc từ văn hóa của các giáo phái thờ cây cối và các biểu tượng khác của thiên nhiên. Theo truyền thống, Ngày Lao Động có đặc tính là thu gom hoa và nghi lễ múa xung quanh cây nêu tháng Năm. Trong những năm mới đây, nhất là ở các nước xã hội chủ nghĩa và cộng sản, Ngày Lao Động trở thành lễ hội lao động tôn vinh nỗ lực của quân đội và công nghiệp của đất nước họ.
“Phong trào tám giờ” đã làm giảm số ngày làm việc, từ 10 giờ còn 8 giờ, kể từ sau cuộc nội chiến. Đó là mục đích chính của Nghiệp đoàn Lao động Quốc gia, công nghị đầu tiên họp năm 1866. Năm 1868, công nghị và 6 tiểu bang đã thông qua “luật tám giờ”. Năm 1884, Nghiệp đoàn Liên bang Quốc gia và Hội đồng Lao động quyết định kêu gọi tổng đình công vào ngày 1-5-1886 để đòi các nhà tuyển dụng phải theo luật lao động tám giờ mỗi ngày. Năm 1947, trong sự cuồng nhiệt chiến tranh lạnh chống cộng (anti-Communist Cold War hysteria), Hội Cựu binh Chiến tranh Hải ngoại (Veterans of Foreign Wars) đổi tên ngày 1 tháng Năm là “Ngày Trung Thành” (Loyalty Day) và công nghị của Quốc hội sau đó đã tuyên bố chính thức.
Tại nhiều quốc gia, ngày 1 tháng Năm được nghiệp đoàn và các đảng phái xã hội ủng hộ. Tuy nhiên, tại Đức cũng có chuyển biến tốt, và Ngày Lao Động được thành lập năm 1933 như món quà của Hitler vậy, được áp dụng bằng cách bãi bỏ nghiệp đoàn. Tại Anh, Ngày nghỉ Ngân hàng Một tháng Năm được thành lập năm 1978, nhưng được tổ chức vào Thứ Hai đầu tiên trong tháng Năm để giảm thiểu thiệt hại cho các doanh nghiệp.
Tại Trung Hoa, Ngày Lao Động được kéo dài 3 ngày hồi thập niên 1990. Chính phủ Trung Hoa đã làm ngày này thành “ngày nghỉ bảy ngày” (seven-day holiday) bằng cách kết hợp kỳ nghỉ cuối tuần với 3 ngày này. Ngày nghỉ này cho phép hàng triệu người Trung Hoa đi chơi dịp này. Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa giảm kỷ nghỉ này xuống còn 1 ngày từ năm 2008, đồng thời phục hồi 3 ngày nghỉ truyền thống của Trung Hoa là Lễ hội Thuyền Rồng, Ngày Tảo Mộ và lễ hội Trung Thu.
Biểu tượng và mê tín
Nhiều thói quen liên quan Ngày Lao Động bắt nguồn từ lễ hội hoa Rôma xưa. Các thói quen này gồm việc thu gom cành cây và hoa, đội vương miện Nữ Hoàng Tháng Năm và múa xung quanh bụi cây, hoặc cây nêu tháng Năm được trang trí sặc sỡ. Các môn thể thao và các lễ hội được tổ chức vào ngày này là biểu tượng của việc thiên nhiên tái sinh và khả năng sinh sản của con người. Tại Tây Ban Nha, một cây thông cao được dùng làm cây nêu tháng Năm. Nó được trang trí bằng những dải băng, các loại hạt và trứng khi người ta múa xung quanh cột và hát những bài ca về tháng Năm.
Có sự mê tín ở Na Uy, có nguồn gốc từ thời kỳ tiền Kitô giáo, khi nghe tiếng chim cu đầu tiên vào mùa Xuân. Nếu tiếng gáy đến từ phía Nam, năm đó sẽ tốt; nếu tiếng gáy đến từ phía Bắc, năm đó sẽ xấu; nếu tiếng gáy đến từ phía Tây, năm đó sẽ thành công; nếu tiếng gáy đến từ phía Đông, năm đó sẽ may mắn về tình yêu. Vì thế, lịch truyền thống của Na Uy có in hình con chim đậu trên cây tại chỗ ghi ngày 1 tháng Năm.
TRẦM THIÊN THU (Chuyển ngữ từ timeanddate.com)