Cử hành chức làm mẹ của Đức Maria Mẹ Thiên Chúa trong ngày đầu năm mới, có nghĩa là nhắc cho chúng ta nhớ rằng, mình là một dân với một Bà Mẹ, chứ không mồ côi. Nó giúp chúng ta biết rằng con người chỉ có thể tìm thấy bầu khí, hơi ấm cho phép nó học hiểu và lớn lên thành người một cách nhân bản, chứ không phải là các đồ vật được mời gọi tiêu thụ và bị tiêu thụ, như hàng hoá trao đổi. Chúng ta hãy noi gương Mẹ biết lắng nghe nhịp đập của con tim Thiên Chúa trong lịch sử loài người.
ĐTC nói như trên trong bài giảng thánh lễ đầu năm dương lịch kính Đức Maria là Mẹ Thiên Chúa và cũng là Ngày hoà bình thế giới. Cùng đồng tế thánh lễ với ĐTC lúc 10 giờ sáng trong đền thờ thánh Phêrô có hàng trăm vị gồm Hồng Y, Tổng Giám Mục, Giám Mục và linh mục. Hiện diện trong thánh lễ có ngoại giao đoàn cạnh Toà Thánh và 8.000 giáo dân.
Giảng trong thánh lễ ĐTC đã nêu bật thái độ sống của Mẹ Maria. Thay vì muốn hiểu hay chế ngự tình hình, Mẹ Maria là phụ nữ biết duy trì, nghĩa là che chở, giữ gìn trong tim biến cố Thiên Chúa đi qua trong cuộc sống dân Ngài. Từ cung lòng mình Mẹ đã học biết lắng nghe nhịp đập của trái tim Con mẹ, và điều này đã dậy cho Mẹ trong suốt cuộc đời mình khám phá ra nhịp đập của Thiên Chúa trong lịch sử. Mẹ học biết làm mẹ, và trong việc học hỏi ấy mẹ trao ban cho Chúa Giêsu kinh nghiệm đẹp biết mình là Con. ĐTC giải thích thêm như sau:
Nơi Mẹ Maria, Ngôi Lời vĩnh cửu không chỉ nhập thể, mà còn học nhận biết sự dịu dàng hiền mẫu của Thiên Chúa. Với Mẹ Maria Thiên Chúa – Hài Nhi học biết lắng nghe các khát vọng, các âu lo, các niềm vui và niềm hy vọng của dân Chúa, và khám phá ra chính mình như là Con của dân tộc thánh thiện trung thành của Thiên Chúa.
Trong các Phúc Âm Đức Maria xuất hiện như phụ nữ ít nói, không có các diễn văn lớn, cũng không có khuynh hướng trở thành nhân vật chính, nhưng với một cái nhìn chăm chú biết giữ gìn sự sống và sứ mệnh của Con mình, và vì thế của tất cả những gì Ngài yêu. Mẹ đã biết giữ gìn các lúc bình minh của cộng đoàn kitô tiên khởi, và như thế Mẹ đã học làm mẹ của nhiều người. Mẹ đã đến gần các tình trạng khác nhau nhất để gieo vãi niềm hy vọng. Mẹ đã đi kèm các thập giá được vác trong thinh lặng của con tim con cái Mẹ. Sự thật này được nhắc đến bởi biết bao nhiêu sùng kính, biết bao nhiêu đền thánh, nhà nguyện tại những nơi xa xôi hẻo lánh nhất, và bởi biết bao nhiêu hình ảnh rải rác trong các nhà đó đây trên thế giới. Mẹ Maria đã cho chúng ta hơi ấm hiền mẫu, hơi ấm bao bọc chúng ta trong những lúc khó khăn. Hơi ấm hiền mẫu ấy không cho phép gì và không cho phép ai làm tắt đi giữa lòng Giáo Hội cuộc cách mạnh của sự hiền dịu, mà Con Mẹ đã khai mào. Nơi đâu có một bà mẹ, nơi đó có sự dịu hiền. Và với chức làm mẹ của mình Đức Maria chỉ cho chúng ta thấy rằng sự khiêm nhường và hiền dịu không phải là các nhân đức của những người yếu đuối, nhưng là các nhân đức của những người mạnh mẽ. Mẹ dậy chúng ta rằng không cần phải đối xử tàn tệ với những người khác để cảm thấy mình quan trọng (x. Tông huấn Avangelii gaudium, 288). Và từ luôn luôn, dân thánh trung thành của Thiên Chúa đã nhận biết và chào Mẹ như là Thánh Mẫu của Thiên Chúa.
Tiếp tục bài giảng ĐTC khẳng đinh rằng cử hành chức làm mẹ của Đức Maria như Mẹ Thiên Chúa và Mẹ chúng ta vào đầu năm mới có nghĩa là nhắc nhớ một xác tín sẽ đồng hành với các ngày sống của chúng ta: chúng ta là một dân tộc với một Bà Mẹ, chúng ta không mồ côi.
Các bà mẹ là thuốc giải độc mạnh nhất chống lại các khuynh hướng cá nhân chủ nghĩa và ích kỷ của chúng ta, chống lại các khép kín và lãnh đạm của chúng ta. Một xã hội không có các bà mẹ sẽ không chỉ là một xã hội lạnh lùng, mà còn là một xã hội đã đánh mất con tim của mình nữa, đánh mất đi “hương vị gia đình”. Một xã hội không có các bà mẹ sẽ là một xã hội không thương xót, chỉ dành chỗ cho tính toán và đầu cơ. Vì các bà mẹ, cả trong những lúc tồi tệ nhất, cũng biết chứng tỏ sự dịu hiền, lòng tận tụy vô điều kiện, và sức mạnh của niềm hy vọng. Tôi đã học được nhiều từ các bà me có con trong tù, hay nằm bẹp trên giường một nhà thương, hoặc mang ách nô lệ của ma tuý; với cái nóng cái lạnh, với trời mưa và hạn hán họ không đầu hàng, và tiếp tục chiến đấu để cho con họ điều tốt đẹp nhất. Hay các bà mẹ trong các trại tỵ nạn, hoặc cả ngay giữa chiến tranh, ôm con và nâng đỡ nỗi khổ đau của con cái, mà không chao đảo. Các bà mẹ trao ban cuộc sống để không có người con nào bị mất đi. Ở đâu có mẹ, ở đó có sự hiệp nhất, có sự tuỳ thuộc, sự tuỳ thuộc của con cái.
ĐTC nói thêm trong bài giảng: Bắt đầu năm mới bằng cách nhớ tới lòng lành của Thiên Chúa nơi gương mặt Mẹ Maria, nơi gương mặt hiền mẫu của Giáo Hội, nơi gương các mặt các bà mẹ của chúng ta, che chở chúng ta khỏi bệnh làm hao mòn của sự “mồ côi tinh thần”, sự mồ côi mà linh hồn sống, khi cảm thấy không có mẹ và thiếu sự dịu hiền của Thiên Chúa. Sự mồ côi mà chúng ta sống, khi tắt ngấm đi trong chúng ta ý thức tuỳ thuộc một gia đình, một dân tộc, một quê hương, Thiên Chúa. Sự mồ côi ấy tìm ra không gian trong con tim chiêm ngắm chính mình, chỉ biết nhìn vào mình và các lợi lộc của mình, và nó lớn lên, khi chúng ta quên rằng sự sống đã được ban cho chúng ta như một món quà chúng ta đã nhận được từ những người khác, và chúng ta được mời gọi chia sẻ nó trong căn nhà chung này.
Sự mồ côi tự quy chiếu về mình này là cái đã đưa Cain tới chỗ nói: “Tôi có phải là người canh giữ em tôi đâu?” (St 4,9), như thể là tuyên bố rằng: nó không thuộc về tôi, tôi không biết nó. ĐTC giải thích thêm về sự mồ côi tinh thần này như sau:
Một thái độ của sự mồ côi tinh thần như thế là một ung thư gặm mòn trong thinh lặng và hạ cấp linh hồn. Và như thế chúng ta từ từ hạ cấp mình, từ lúc không ai tuỳ thuộc chúng ta nữa, và chúng ta không tuỳ thuộc ai: tôi hạ cấp trái đất vì nó không thuộc về tôi, tôi hạ cấp các người khác vì họ không thuộc về tôi, tôi hạ cấp Thiên Chúa vì tôi không thuộc về Ngài… Và rốt cuộc là chúng ta hạ cấp chính mình, bởi vì chúng ta quên mình là ai và chúng ta có “tên gọi” thiên linh nào. Việc mất đi các mối dây hiệp nhất là đặc thái của nền văn hoá bị gẫy vụn và chia rẽ của chúng ta, khiến cho ý thức mồ côi này lớn lên, và vì thế có sự trống rỗng lớn và cô đơn. Việc thiếu tiếp cận vật lý, chứ không phải tiếp cận ảo, đang nung thịt con tim chúng ta (x. Thông điệp Laudato si’, s. 49) khiến cho nó mất đi khả năng sống hiền dịu và kinh ngạc, từ bi và cảm thương. Sự mồ côi tinh thần làm cho chúng ta mất đi ký ức việc là con, là cháu, là ông bà, là bạn hữu, là tín hữu có nghĩa là gì. Nó làm cho chúng ta mất đi ký ức giá trị của trò chơi, của tiếng hát, của nụ cười, của nghỉ ngơi, của sự nhưng không.
Tiếp đến ĐTC nhấn mạnh ý nghĩa của lễ kính Đức Mẹ là Mẹ Thiên Chúa. Ngài nói: Cử hành lễ Thánh Mẫu của Thiên Chúa khiến cho nụ cuời lại nở trên gương mặt chúng ta, khiến cho chúng ta cảm thấy mình là dân tộc, tuỳ thuộc nhau; làm cho chúng ta biết rằng chỉ trong một cộng đoàn, một gia đình con người mới có thể tìm thấy “bầu khí”, “hơi ấm” cho phép nó học hiểu và lớn lên thành người một cách nhân bản, chứ không phải là các đồ vật được mời gọi tiêu thụ và bị tiêu thụ, hay hàng hóa để trao đổi, nhưng là con cái, là gia đình, là dân của Thiên Chúa. Cử hành lễ Thánh Mẫu của Thiên Chúa thúc đẩy chúng ta tạo ra và săn sóc các không gian chung trao ban cho chúng ta ý nghĩa tuỳ thuộc, cội nguồn và làm cho chúng ta cảm thấy là nhà trong các thành phố, cộng đoàn, hiệp nhất và nâng đỡ chúng ta.
Trong lúc trao ban sự sống của Ngài cho chúng ta trên thập giá Chúa Giêsu đã không muốn giữ lại gì cho mình, mà ban cả Mẹ Ngài cho chúng ta nữa. Chúng ta muốn tiếp nhận mẹ vào trong nhà, vào trong các gia đình, các cộng đoàn, các quốc gia của chúng ta. Chúng ta muốn gặp cái nhìn hiền mẫu của mẹ. Cái nhìn ấy giải thoát chúng ta khỏi sự mồ côi; nó nhắc cho chúng ta biết chúng ta là anh em tuỳ thuộc nhau, vì là cùng một thịt xác. Cái nhìn ấy dậy cho chúng ta biết rằng chúng ta phải học săn sóc sự sống trong cùng cách thức và với cùng sự hiền dịu, qua đó Mẹ săn sóc nó bằng cách gieo vãi niềm hy vọng, sự tuỳ thuộc và tình huynh đệ.
Lúc 12 giờ trưa ĐTC đã ra cửa sổ Dinh Tông Toà để đọc kinh Truyền Tin với hơn 60.000 tín hữu và du khách hành hương. Trong bài huấn dụ ngắn ngài nêu bật gương sống của Mẹ Maria đã nói hai tiếng “xin vâng” và sẵn sàng cộng tác với chương trình cứu rỗi của Thiên Chúa, chú ý tìm hiểu điều Thiên Chúa muốn nơi mình ngày qua ngày. Mẹ cũng nhận ra nơi biến cố các mục đồng đến kính viếng thờ lậy Chúa Hài Nhi sự chuyển động của ơn cứu rỗi, sẽ nảy sinh từ công trình của Chúa Giêsu, và Mẹ sẵn sàng đối với mọi đòi hỏi của Chúa và cộng tác với Con Mẹ trong chương trình cứu độ. Sau cùng ĐTC đã dâng lên Mẹ lời cám ơn Mẹ về tất cả những gì Mẹ đã làm trong cuộc sống, và xin Mẹ cầu nguyện cho chúng ta tất cả, là các kẻ lữ hành trong thời gian, xin Mẹ giúp chúng ta bước đi trên con đường hoà bình.
Tiếp đến ĐTC đã đọc Kinh Truyền Tin và ban phép lành đầu năm cho mọi người.
Sau Kinh Truyền Tin ĐTC đã chúc mừng Năm Mới mọi người và nói: Năm mới sẽ tốt lành trong mức độ từng người trong chúng ta, với sự trợ giúp của Thiên Chúa, tìm làm việc thiện mỗi ngày. Và như thế là xây dựng hoà bình, bằng cách nói “không “ – bằng các việc làm – với thù hận và bạo lực, và nói “có” với tình huynh đệ và sự hoà giải. Cách đây 50 năm chân phước Phaolô VI đã bắt đầu cử hành Ngày Hoà Bình Thế Giới để củng cố dấn thân chung xây dựng một thế giới an bình và huynh đệ. Trong sứ điệp cho năm nay tôi đã đề nghị “sống không bạo lực như kiểu mẫu cho một nền chính trị hoà bình.”
ĐTC nhắc tới vụ khủng bố xảy ra tối giao thừa tại Istanbul khiến cho gần 40 người chết. Ngài gần gũi và cầu nguyện cho các người qua đời và thân nhân của họ, cũng như cho các nguời bị thương và toàn dân Thổ Nhĩ Kỳ.
ĐTC cũng cám ơn tổng thống Italia đã chúc mừng năm mới ngài trong sứ điệp gửi toàn dân tối giao thừa. Ngài cũng xin Chúa ban phúc lành cho toàn dân Italia, để với sự đóng góp trách nhiệm và liên đới của tất cả đất nước Italia có thể nhìn về tương lai với lòng tin tưởng và niềm hy vọng. Ngài cũng cám ơn tất cả các sáng kiến hoà bình của các tổ chức và hiệp hội đó đây trên toàn thế giới, trong đó có cuộc tuần hành cho hoà bình tại Bologna do HĐGM, Caritas, Công Giáo Tiến Hành và Hoà Bình Chúa Kitô Italia tổ chức, cũng như các tham dự viên cuộc biểu tình “Hoà bình cho mọi vùng đất” do cộng đồng thánh Egidio phát động. Sau cùng ngài chúc mọi người một năm hoà bình trong ơn thánh Chúa và sự chở che hiền mầu của Đức Maria, Mẹ Thiên Chúa.
Linh Tiến Khải
