Trích sách Tập sống vượt lên nỗi sợ, Forgotten among the Lilies, Learning to Love Beyond Our Fears, Ronald Rolheiser
Thi sĩ Canada, J.S. Porter, đã xuất bản một tuyển tập thơ Các bài thơ của Thomas Merton (The Thomas Merton Poems). Ông cho rằng nếu sống lâu hơn Merton sẽ viết những bài thơ này. Đúng vậy, tôi cũng nghĩ Merton sẽ thấy mình trong đó.
Tôi đặc biệt chú ý đến một bài thơ không đề:
Có quá nhiều thứ,
sách vở, ngôi sao, bông hoa.
Tại sao mình chỉ quý một bông hoa,
khi có cả ngàn bông hoa?
Tại sao thư viện có cả triệu quyển sách
mà chỉ có một quyển sách đáng giá?
Vũ trụ:
với thiên thạch tắt ngúm, ngôi sao vừa sinh
hành tinh, thiên hà bỗng biến bỗng hiện
sinh ra và biến mất trong chớp nhoáng,
lặp đi lặp lại mãi mãi.
Nhưng vẫn còn một cái gì
giấc mơ thanh khiết
đàn ông, đàn bà.
Có một thời gian bài thơ này đã làm tôi điêu đứng; nó ám ảnh tôi, làm tôi dao động, day dứt. Giấc mơ thanh khiết, một đàn bà, một đàn ông…
Mấy hàng này vẫn còn làm xoáy động tâm can tôi và vẫn còn dấy lên một nỗi đau đớn nào đó trong lòng tôi; nhưng, có những yếu tố khác trong con người của tôi giờ đây khơi lên nhiều câu hỏi khác, những câu hỏi không phải gần đây mới có.
Có phải đây là giấc mơ của tuổi thanh xuân? Có phải chúng ta khao khát tình yêu nhất thời của tuổi mới lớn? Có phải nó nói về một cái gì đó còn hơn là chứng ám ảnh tinh thần? Có phải nó đưa chúng ta về một trạng thái mà chúng ta đã đi qua: những hăng say đầu tiên, tình yêu ở tình trạng nguyên sơ? Có phải đây là giấc mơ ngây thơ ban ngày, không thực tế kiểu Hollywood? Có phải đây là nỗi khao khát ái kỷ tìm kiếm người cô đơn cùng cảnh ngộ để cùng chống lại tập thể? Có phải kiểu tình yêu không lành mạnh, tư hữu và ích kỷ mà chủ nghĩa Mác-xít từng lên án từ lâu vì nó làm chận đứng xã hội tiến về công bình và cộng đoàn rộng lớn rộng hơn? Ngắn gọn, giấc mơ này gợi lên mối diễm tình ngây ngất hay nó là cái gì quý nhất trong vương quốc Nước Trời?
Những câu hỏi này tự thân chúng cần được xem xét. Chúng từ đâu đến? Có phải chúng là kết quả của sự trưởng thành hay của tính hoài nghi, chán nản, tinh thần suy nhược, và quả tim đã đánh mất các lý tưởng và một tâm hồn cam chịu?
Chắc chắn là một ít của cả hai. Giấc mơ thanh khiết có thể là giấc mơ của tuổi mới lớn và gây nhiều bứt rứt, nhức nhối vô ích. Theo đuổi nó có thể là hành động gây ảnh hưởng không tốt cho cộng đoàn và làm cản trở công bình. Tuy nhiên đánh mất giấc mơ này có thể là triệu chứng của một quả tim mất lửa sống, một đam mê bị dập tắt.
Giấc mơ thanh khiết nảy sinh ra từ những khao khát mãnh liệt nhất, là cơn nhức nhối về một tình yêu lớn. Vì thế, dù nó đưa đẩy đến những chuyện bất thường, nó là miếng mồi Chúa quăng ra để để kéo chúng ta về cùng đích, về vinh quang.
Ai còn tin vào giấc mơ thanh khiết thì chẳng cần nhắc “con người sống không chỉ bằng cơm bánh,” cuộc sống còn cho rất nhiều điều hơn là mấy chuyện êm dịu của đời sống. Giấc mơ này gợi lên trong chúng ta một nỗi day dứt sâu kín và khôn nguôi mà, có lẽ hơn bất cứ điều gì, nó làm chúng ta vượt lên nhu cầu bản năng để có một đời sống tích góp, gối chăn, an toàn, hài lòng với các giải trí, tiêu khiển êm ả.
Mơ giấc mơ thanh khiết là nhận biết, trong lo lắng khuấy động của tâm hồn mình, mình được đẩy vào cuộc đời, như Thánh Kinh và triết học khẳng định, được thần linh giúp đỡ và thúc bách tìm một tình yêu lớn.
Chỉ khi nào chúng ta thất vọng không đạt được tình yêu lớn đó thì chúng ta mới khó chịu với lãng mạn, với “sa vào lưới tình,” với giấc mơ thanh khiết và chúng ta mới cố gắng chế ngự các khát khao của mình bằng cách khoác lên chúng những chữ như “ngây thơ”, “mới lớn”, “đi ngược với tập thể”, “chứng loạn tinh thần ám ảnh”.
Cách đây một thế hệ, C.S. Lewis đã viết về đề tài này:
Khi nói về ước muốn này… tôi cảm thấy e dè. Giống như tôi làm một cái gì khiếm nhã. Tôi cố gắng mở cái màn bí mật không dò tìm được nơi mỗi chúng ta – cái bí mật đã làm mình đau khổ và mình trả thù bằng cách gọi nó bằng những chữ khó thương như luyến tiếc, lãng mạn, mới lớn, cái bí mật đánh dấu với một sự ngọt ngào, mà trong các buổi chuyện trò thân mật nhất, khi gợi nó lên là chúng ta trở nên vụng về và làm như tự nhạo chính mình: cái bí mật chúng ta không thể giấu và cũng không thể nói ra.
Một cô bạn của tôi sắp kết hôn, cô muốn thuyết phục tôi là cô biết rõ con thuyền cô sắp bước lên: “Tôi rất thực tế, thưa Cha, đây không phải là đam mê ngây thơ. Tôi không chạy theo lãng mạn kiểu Hollywood.”
Tôi đã gởi cho cô bài thơ về giấc mơ thanh khiết kèm theo mấy chữ: “Tận hưởng những hoa trái tình yêu đầu tiên, tuần trăng mật, giấc mơ thanh khiết của bạn nhé. Đó là một trong những hương vị đẹp nhất của thiên đàng mà chúng ta có được ở thế gian này. Những bất ngờ của cuộc sống sẽ sớm lấy nó đi khỏi cuộc đời chúng ta. Nếm chúng và nhớ chúng nhé!”
Giấc mơ thanh khiết. Nếm và ghi nhớ lại. Bạn nghĩ xem thế giới sẽ hạnh phúc biết bao, ít chua cay, ít nghĩ đến chuyện tức thì, nếu mọi người chúng ta biết thưởng thức nó và có thể nhớ lại hương vị của nó.
Nguyễn Kim An dịch
