KHI CON NGƯỜI CÓ THỂ MỌC CÁNH BAY ĐƯỢC
Con người đã đi được một chặng thật xa, từ cái ngày còn ở trong hang chỉ biết dùng mấy cục đá làm dụng cụ gọi là thời kỳ đồ đá; tới thời kỳ đồ đồng làm ra được cái rìu, nồi chảo, trống đồng khoảng 5 ngàn năm trước; rồi tới thời kỳ đồ sắt chế tạo được những vũ khí tân tiến vào khoảng 3 ngàn năm nay. Con người bắt đầu chỉ biết dùng lực của bắp thịt mà đi hái nhặt trái cây và săn bắn thú vật ngoài rừng. Rồi tiến dần sang canh nông và sống quần cư thành làng mạc. Nguồn năng lượng bây giờ đã vượt hơn bắp thịt thân xác mình tới năng lượng sinh vật như dùng mỡ thú vật để đốt, khai thác năng lượng của nước, gió, dầu, ánh sáng mặt trời, như những máy xay nước, máy xay gió, thuyền buồm…
Nền kỹ nghệ chỉ bắt đầu từ thế kỷ 18 kéo dài tới ngày nay với những phát minh tân tiến hơn về điện tử, nguyên tử, hóa năng, điện năng, vi tính, khoa học không gian và liên hành tinh, mạng lưới toàn cầu. Biên giới quốc gia càng ngày càng mờ nhạt. Bây giờ là thời kỳ của xe hơi, máy bay, phi thuyền, chạy bằng xăng, bằng điện, bằng nguyên tử. Bay được lên trời, bay tới mặt trăng thăm chị Hằng như Amstrong, bay đi hỏa tinh nhặt mấy cục đá về khảo cứu chơi.
Từ một ước mơ, từ một hình ảnh, con người đã có thể mọc cánh thành chiếc máy bay đầu tiên bằng cánh quạt bay được qua Đại Tây Dương. Quả là một mốc ghi lạ lùng. Máy bay dần dần rụng chong chóng đi để dùng sức đẩy thành phản lực. Cả một khối Boeing 747 hay Air Bus A-380 khổng lồ như vậy mà có thể rồ máy vươn vai mọc cánh phóng lên không trung một cách nhẹ nhàng như thế. Tuyệt quá.
CON NHƯ CÁNH VẠC BAY VÀO KHÔNG GIAN VÔ HẠN
Nhưng với bằng ấy nỗ lực, bằng ấy tiến bộ, con người vẫn cảm thấy mình như bị nhốt giam tù túng thế nào ấy. Lên được tới mặt trăng hay hỏa tinh, tưởng là giây phút vinh quang nhất thì con người lại thấy mình nhỏ bé nhất trước vũ trụ bao la kia với cả tỷ tỷ ngôi sao đang chuyển động theo nhịp theo điệu rất trật tự diệu kỳ. Trái đất này chỉ là một hành tinh nhỏ bé trong thái dương hệ, và so với vũ trụ thì chỉ là một chấm nhỏ li ti trong giải ngân hà, chưa kể tới biết bao giải ngân hà khác mà không thể nào biết được biên giới vũ tru là đâu! Từ một hành tinh nào đó nhìn xuống trái đất, bao nhiêu chiếc xe hơi tưởng rằng le lói nhất cũng đang cố bò lệt bệt, bao nhiêu dinh thự chọc trời trở thành đồ chơi trẻ con, bao nhiêu phát minh kênh kiệu về trí lự con người, bao nhiêu cuộc tranh giành hơn kém thắng thua, bao nhiêu áp đặt chủ nghĩa đỉnh cao hay địa vị bền vững, bỗng trở thành trò lố bịch thật đáng tội nghiệp.
Và đến lúc người ta nói tới năng lượng của trí tuệ, của tâm linh. Giấc mơ mọc cánh lần này không chỉ là hai cánh máy bay hay phi thuyền. Đây là thời điểm cần phát minh ra loại phi thuyền có thể đi vào cõi tâm được: con người có thể mọc cánh bay lên vô hạn được, chứ không phải cứ mãi “ru rú xó bếp” như hiện nay. Điều này đã được các nhà tâm lý thời đại nhất là Karl Jung chứng nghiệm. Mike and Nancy Samuels trong cuốn Nhìn Bằng Con Mắt Của Tâm (Seeing with the Mind’s Eyes) đã chứng minh rằng văn minh nhân loại đang tiến tới hai chiều: “Đi ra không gian và đi vào cõi tâm. Đi ra thì dùng phi thuyền, đi vào thì phải nhờ hình ảnh”. (A Random House, trang 3)
Con như cánh vạc bay
Vào không gian vô hạn
Lên tận cõi thinh không
Nơi Chúa ngự huy hoàng
(Tagore)
THẰNG TRỘM THÌ CÒN Ở ĐÂY MÀ MÌNH THÌ ĐI ĐÂU MẤT RỒI?!
Truyện kể về một ông quan rất chịu chơi, tỏ ra tiến bộ hợp thời. Một hôm người ta dẫn đến nộp cho quan một tên ăn trộm vừa bắt được, bị cạo trọc đầu, quần áo tả tơi. Ông quan nhìn tên trộm thì nghĩ ngay: thằng này không đến nỗi tệ, mình có cách cải hóa nó. Thế là ông cho dọn một bữa nhậu và cho nó cùng ăn như đệ tử, chắc thế nào nó cũng cải tà qui chính.
Nhậu đến khuya thì ông quan say mèm. Tên trộm thấy cơ may hiếm có, bèn lấy dây trói ông quan lại, cạo trọc đầu, lột bộ áo quan và thay bộ áo rách của mình cho quan mặc, rồi bỏ đi mất.
Mãi gần sáng ông quan mới tỉnh dậy. Thấy người có vẻ khang khác, ông soi gương nhìn kỹ thì càng lấy làm lạ: đầu thì trọc, mà quần áo thì rách rưới, đúng cái tướng thằng trộm. Ông chợt lẩm bẩm: Ơ hay, thằng trộm thì còn ở đây, mà mình thì đi đâu mất rồi?!
CHIM HẢI ÂU TÊN LÀ LÝ VINH TÂN
Câu chuyện dí dỏm trên nói lên phần nào tâm trạng của mình lúc này. Từ ngày đổi đời lao mình vào xã hội mới, bao chuyện cười ra nước mắt! Nhiều lúc dừng chân tự hỏi không biết mình đang là ai và đang đi đâu trong cuộc sống này. Anh hùng tạo thời thế, nhưng nhiều khi thời thế lại đưa đẩy vùi giập anh hùng thấm mệt.
Mình có thể cũng giống như con chim Hải Âu tên là Lý Vinh Tân. Đó là tựa đề một cuốn truyện và cuốn băng hình của Richard Bach rất nổi tiếng với hình ảnh thật gợi cảm. Câu truyện diễn tả cuộc đời của một con chim hải âu có tên là Jonathan Livingston, tạm đọc là Lý Vinh Tân. Một buổi sáng tự nhiên nó cảm thấy buồn nôn. Mặt trời vừa mọc thì một ngày bận rộn khác trở lại với đàn hải âu. Lý Vinh Tân thức giấc vừa lúc những chiếc tầu đánh cá ngoài khơi vào bờ. Những ngư phủ hân hoan thu nhặt những con tôm tươi đem bán lấy tiền, còn những con cá thối được vất xuống bãi. Thế là đàn hải âu hồ hởi tranh giành cắn cấu nhau để lấy phần cho một bữa ăn sáng thịnh soạn.
Cứ thế ngày này qua ngày khác. Một ngày như mọi ngày. Lý Vinh Tân rùng mình tự hỏi đời sống sinh ra chỉ có vậy thôi à? Suốt ngày chỉ còn biết nghĩ đến chuyện tranh nhau mấy con mồi thối, ganh nhau từng tiếng gáy, chèn nhau từng chỗ đứng cao thấp, thì khá thế nào được. Phải có gì hơn thế chứ!
Kể từ hôm đó, Lý Vinh Tân tập bay lên miền núi. Lúc đầu thật khó khăn, té lên té xuống. Bầy hải âu thì chế nhạo mỉa mai, đôi khi hè nhau tấn công. Lý Vinh Tân kiên trì nhắm đích. Rồi một ngày nó đã có thể tung cánh bay cao trên đầu đàn hải âu vẫn tiếp tục tranh bữa ăn sáng sà sà ở bãi biển.
Lý Vinh Tân đã tìm ra ý nghĩa đời sống, đã tìm ra phẩm giá của mình khi nhận ra mình là ai, nên đã có thể bay cao.
CUỘC SỐNG CHỈ CÓ THẾ THÔI SAO?
Cuộc khủng hoảng của con người ngày nay được các nhà tâm lý xã hội phân tích và kết luận đó là cuộc khủng hoảng về căn tính (identity crisis): không biết mình là ai nữa! Nói khác hơn, là không nhận ra con người thật của mình, không có một khuôn mẫu nào để mà rèn luyện, không có một lý tưởng nào mà vươn lên. Một lúc nào đó, mình thấy mình như những tên bù nhìn bị bịt mắt dẫn vào những chủ thuyết, trở thành những cái nút bấm tự động phản ứng vô kiều kiện theo bản năng như đàn hải âu, do những tay tài phiệt dẫn dụ. Đã đến lúc mình nhìn ra có cái gì cao hơn, vượt lên khỏi những bon chen vật chất thường ngày, vượt lên khỏi cái hộp đã được tạo sẵn để nhốt giam mình.
Vậy thì giải pháp cho những khủng căn tính của con người ngày nay là làm sao tìm lại được phẩm giá con người thật của mình. Nếu chỉ nghĩ mình là con vật kinh tế hay con khỉ tiến hóa biết mặc quần “din” uống coca và chạy xe hơi, thì cũng chẳng hơn đàn khỉ trong rừng bao xa. Cuộc sống đầy lam lũ vật lộn: Đi làm lụng tối ngày về nhà lại lo ăn và ngủ để lấy sức đi cầy tiếp ngày hôm sau. Rồi già đi lúc nào không biết. Rồi cũng lăn ra chết. Cuộc sống chỉ có thế thôi sao?!
DÒNG CHIM TIÊN
Trong Đại Hội cho giới trẻ thế giới ở Ba-Lan năm 1991, ĐGH Gioan-Phaolô II đã nhắc lại lời Kinh Thánh từ thư thánh Phaolô:
”Chúng con đã lãnh nhận tinh thần con cái”. Là con cái của Thiên Chúa, là hoàng tử, công chúa của nước Trời, mang trong mình chính bản chất Chúa, hình ảnh Chúa.”
“Hỡi các bạn trẻ, chúng con đừng sợ nên thánh. Chúng con hãy bay lên thật cao, hãy trở nên những người nhắm mục tiêu xứng đáng với con cái Chúa. Hãy ca ngợi Chúa bằng cuộc sống của chúng con.
Đối với người Việt, Đức Giáo Chủ Công giáo như đang vẽ ra trước mắt hình ảnh những con chim Việt, xác tín về căn tính nguồn gốc của mình để có hùng khí theo Mẹ Tiên chim Âu bay về núi:
Trứng Rồng lại nở ra rồng
Liu điu lại nở ra dòng liu điu.
Trứng Rồng lại nở ra rồng
Chim Tiên lại đẻ ra dòng chim tiên.
Thiên Chúa là Đấng Vô Hình, nhưng Kinh Thánh đã vẽ ra bằng hình ảnh chim bồ câu thanh thoát bay bổng, hay như nguồn lửa thiêng. Kinh Thánh cũng nói: Con người được tạo dựng giống hình ảnh Chúa, là con của Vua Trời Đất. Nhiều người sẽ giật mình nhận ra rằng hình ảnh chim Tiên đang vút cao và hình ảnh con rồng đang phun lửa đầy dũng lực của Việt Tộc sao mà giống hình ảnh Kinh Thánh thế.
TIN VUI MỌC CÁNH BAY CAO NHƯ CHIM PHƯỢNG HOÀNG
Người Công giáo có một niềm tin rất đặc biệt: Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời, lễ mừng vào ngày 15 tháng 8 hằng năm. Niềm tin này đúng là để vinh thăng con người nữa: ai cũng có sức vươn lên vô hạn được như vậy. Ngược lại, con người cũng có thể tự hủy, đầy đọa nhau, làm cho nhau thành những con vượn cổ sơ, và đôi khi thua cả loài vật: Liu đu lại đẻ ra dòng liu điu!
Tin rằng mình thuộc dòng giống nào thì sẽ trở thành như vậy. Người Nhật tin rằng họ là con cháu của Nữ Thần Mặt Trời, nên trên lá cờ cũng như trong lòng họ, mặt trời luôn chiếu sáng. Người Do Thái tin rằng họ là dân được Đức Giavê tuyển chọn, nên họ đã phát sinh ra biết bao nhân tài cho nhân loại, và trở thành một dân tộc hùng mạnh đáng cho thế giới nể vì. Đó là sức mạnh của niềm tin như cái nhìn của ngôn sứ Isaia từ những hiện trạng vô vọng: “Người lớn thì nghiêng ngả đổ nhào. Giới trẻ thì mỏi mệt rời rã. Nhưng những ai tín thác vào Chúa, thì họ sẽ được canh tân mang sinh lực mới, họ sẽ mọc cánh bay cao như chim phượng hoàng. Họ chạy mà không mỏi, họ đi mà không mệt.” (Isaia 40:31)
Đức Maria đã tin vào Thiên Chúa và nhận ra mình là ai nên đã có thể mọc cánh bay cao như chim phượng hay chim Tiên: Phúc cho Mẹ vì Mẹ đã tin. Từ nay muôn thế hệ sẽ khen rằng Mẹ thật có phúc.
Đàn hải âu vẫn tiếp tục bon chen ở bãi biển. Nhiều người đang vật lộn giành giật. Cuộc sống mình lúc này có nhìn thấy gì cao hơn để vươn lên không, hay vẫn tiếp tục lết lê, mội ngày như mọi ngày? Có thể một lúc nào mình dừng chân soi gương nhìn lại chính mình như ông quan mà không nhận ra mình là ai nữa:
Giật mình lạ lẫm thân gầy
Ơ hay có phải ta đây không kìa?
Kiếp ngắn dài, một mộ bia
Xoay vần cát bụi ngày lìa dương gian.
Mình phải nhận ra niềm tin về mình và về cuộc đời mình chứ, như chim Lý Vinh Tân. Mình là con của Chúa mà, được tạo dựng giống hình ảnh Chúa, có thể bay lên được. Mẹ Maria, trong hình ảnh chim Tiên bay lên Trời đang cất tiếng gọi đàn: Phúc cho con vì con cũng tin như mẹ, con cũng có thể mọc cánh theo mẹ bay lên.
Lm. Trần Cao Tường