Thuyết tiệm tiến là quan niệm rằng người ta đạt đến sự toàn hảo bằng việc giữ luật từng bước một, như thế lời kêu gọi nên thánh thiện cũng là lời kêu gọi thực hành, và bằng những bước tiến chậm mà chắc đó chúng ta bước lên những nấc thang của sự toàn hảo.
Điều này không có nghĩa là chúng ta thỏa hiệp nội dung lề luật, nhưng thực sự là ngược lại. Chúng ta tận tâm với sự chu toàn trọn vẹn lề luật, và nhận thức được sự đúng đắn của lề luật, mà chúng ta tin tưởng hết lòng, nhưng cùng lúc đó, chúng ta cố gắng để lớn lên trong ân sủng để giữ luật này qua thời gian.
Có lẽ cần có một ví dụ cụ thể.
Khi Chúa Giêsu trên thập giá, tất cả đều bỏ rơi Ngài, ngoại trừ 4 người: Đức Mẹ, Bà Maria vợ ông Cleophas, Maria Madalena, và môn đệ yêu dấu của Ngài. Bốn người này đại diện cho hình tượng môn đệ hoàn hảo, với tâm hồn, đặc biệt là Trái tim Vô nhiễm Mẹ Maria, cũng như tâm hồn thuần khiết của thánh Gioan, tràn đầy lòng tận tâm dấn thân vì Chúa Giêsu. Vậy khi họ yêu mến Chúa trọn lòng, họ đã đạt đến tình trạng môn đệ toàn hảo.
Còn những môn đệ khác thì sao? Thánh Máccô cho chúng ta biết, những người phụ nữ khác đang ‘đứng nhìn Chúa từ đàng xa.’ Còn các môn đệ khác nữa? Chắc chắn là họ cũng có ở đó. Nhưng không gần Thập giá như Đức Mẹ, và thánh Gioan. Họ theo Chúa Giêsu, nhưng giữ một khoảng xa.
Còn 10 tông đồ khác thì sao? Chẳng thấy họ đâu cả. Họ đang trốn. Họ đã không còn là môn đệ nữa ư? Lúc đó, có vẻ là như thế thật. Nhưng rồi họ sẽ trở lại, họ lấy lại can đảm, và vào ngày lễ Ngũ tuần, họ đã mạnh mẽ rao giảng. Hơn nữa, vài chục năm sau, họ đều chịu tử đạo. Cách riêng là thánh Phêrô, người chối Thầy mình, cuối cùng đã được chịu treo trên thập giá mà ngài từng trốn chạy.
Chúa Giêsu chịu đóng đinh vào khoảng tháng 3 năm 27. Thánh Phêrô được đóng đinh vào khoảng năm 64, 37 năm sau. Phêrô phải mất 37 năm để được đồng hiệp với Chúa Kitô chịu đóng đinh. Luật yêu thương được thành toàn trọn vẹn bởi thánh Gioan và Đức Mẹ vào chiều thứ sáu tuần thánh, trong sự thông hiệp với Chúa Kitô chịu nạn, và rồi cũng được thành toàn bởi thánh Phêrô sau một hành trình thiêng liêng dài gần 40 năm. Thánh Phêrô, giáo hoàng tiên khởi, cho chúng ta bài học sống đầu tiên về luật tiệm tiến.
Giáo hội ngày nay cũng hệt như Giáo hội trong ngày thứ sáu tuần thánh đó. Với các thánh ở dưới chân thập giá, hết lòng nhìn lên Chúa Giêsu. Những linh hồn tốt lành khác cũng đang nhìn lên Ngài, nhưng ở xa hơn, có lẽ có điều gì đó đã giữ họ lại, nhưng chúng ta hi vọng rằng họ sẽ vượt qua được khoảng cách giữa họ với Thiên Chúa và tiến lại gần hơn. Còn một số người khác đã hoàn toàn mất dạng, nhưng sẽ trở lại, và một ngày nào đó sẽ gần sát với Chúa Giêsu như Đức Mẹ thưở xưa vậy.
Tất nhiên, cách diễn giải này hê tại ở một tiền đề căn bản rằng Luật là một dấu chỉ của tình yêu Thiên Chúa, và cần chúng ta đáp lời yêu thương. Đây không phải là sự mà chúng ta có thể thành toàn, bởi có ai yêu Chúa cho bằng tình yêu Ngài dành cho chúng ta? Ngay cả khi chúng ta không mắc tội, vẫn còn nhiều chỗ trống trong lòng chúng ta để được tình yêu lấp đầy, bởi tình yêu Thiên Chúa là vô hạn, và chúng ta phải luôn luôn tìm cách yêu Ngài hơn nữa.
J.B. Thái Hòa chuyển dịch
