Gương mặt của Thiên Chúa được mạc khải qua Đức Giêsu Kitô. Thánh Cha đã khẳng định như trên vào buổi tiếp kiến vào sáng thứ tư ngày 16/01/2013 tại Vatican. Kết thúc bài giáo lý Đức Thánh Cha cầu xin Thiên Chúa ban “ân sủng lớn lao cho sự hiệp nhất” giữa mọi kitô hữu, trong tuần lễ cầu nguyện cho sự hiệp nhất sẽ bắt đầu từ ngày 18/01/2013
Sau đây là bài giáo lý của ngài.
Anh chị em thân mến
Công đồng vatican II, trong hiến chế mạc khải Dei Verbum, khẳng định rằng chân lý thâm sâu của tất cả sự mạc khải của Thiên Chúa soi chiếu cho chúng ta “trong Đức Kitô, Đấng là trung gian và là viên mãn của toàn vẹn Mạc khải (số 2). Cựu ước thuật lại cho chúng ta biết rằng sau khi sáng tạo, mặc cho tội nguyên tổ và sự kiêu căng của con người muốn tự đặt mình ngang hàng với Đấng tạo hóa, Thiên Chúa lại trao ban cho con người khả năng bằng hữu của Người, nhất là qua giao ước với Abraham và hành trình của một dân tộc nhỏ bé. Israel, dân tộc mà Ngài chọn không theo tiêu chuẩn trần thế, nhưng cách đơn giản là vì tình yêu. Sự chọn lựa đó vẫn còn là một mầu nhiệm và nó vén mở cho thấy kiểu mà Thiên Chúa kêu gọi một số người, không để loại trừ người khác, nhưng là tạo một cầu nối dẫn đưa họ đến với Người: việc tuyển chọn luôn luôn là tuyển chọn vì người khác. Trong lịch sử của dân tộc Israel, chúng ta có thể đi lại các giai đoạn của một hành trình dài mà nơi đó Thiên Chúa làm cho mình được biết đến, tự mạc khải, và đi vào trong lịch sử bằng lời và những hành động. Để làm việc này Thiên Chúa đã dùng những người trung gian như Môsê, các tiên tri, các thẩm phán, loan báo cho dân chúng biết ý muốn của Ngài, nhắc lại cho họ sự đòi hỏi trung thành giao ước và luôn tỉnh thức chờ đợi sự thực hiện trọn vẹn điều Thiên Chúa hứa.
Chúng ta đã suy ngắm việc thực hiện những lời hứa này trong Lễ Giáng Sinh : Sự Mạc khải của Thiên Chúa đạt tới tột đỉnh và sự trọn vẹn của nó. Nơi Đức Giêsu Nagiarét, Thiên Chúa đã thực sự viếng thăm dân Người, viếng thăm nhân loại theo cách vượt xa cả sự mong đợi : Ngài đã sai Con Một của Ngài; Chính Thiên Chúa làm người. Đức Giêsu đã nói cho chúng ta biết nhiều điều về Chúa Cha. Người không chỉ nói cho chúng ta về Chúa Cha, Người còn là sự mạc khải của Cha, vì Người là Thiên Chúa, bởi đó Người mạc khải cho chúng ta dung nhan của Thiên Chúa. Trong bài dẫn nhập Tin mừng, Thánh Gioan viết : “Thiên Chúa, không ai nhìn thấy bao giờ, nhưng Con một Ngài, Đấng là Thiên Chúa, Đấng hằng ở trong cung lòng của Chúa Cha, chính Người đã tỏ cho chúng ta biết” (x. Ga 1,18)
Tôi muốn dừng lại ở điểm “Mạc khải dung nhan Thiên Chúa”. Về vấn đề này, Tin mừng Gioan đã thuật lại cho chúng ta một sự kiện đầy ý nghĩa mà chúng ta đã nghe. Khi cuộc khổ nạn gần kề, Đức Giêsu trấn an các môn đệ và thúc giục các ông đừng sợ hãi nhưng hãy tin; sau đó Ngài đối thoại với các ông và nói cho các ông về Thiên Chúa Cha. (x. Ga 14,2-9). Để chắc chắc, Tông đồ Philiphê hỏi Người : “Lạy Thầy, xin tỏ cho chúng con thấy Chúa Cha, như thế là đủ cho chúng con” (x. Ga 14,8). Philiphê là người rất thực tế và cụ thể, ông xin được thấy Cha, thấy dung nhan của Ngài. Đức Giêsu trả lời không chỉ cho Philiphê mà cho cả chúng ta và đưa chúng ta vào trọng tâm của đức tin kitô học. Đức Giêsu đã nói :”Ai thấy Ta là đã thấy Cha” (Ga 14,9). Trong kiểu nói này tự chứa đựng cách súc tích tính mới mẻ của Tân Ước, đó là Đấng đã tỏ mình nơi máng cỏ Bêlem: Con người có thể nhìn thấy Thiên Chúa, Thiên Chúa đã tỏ bày dung nhan Ngài, trở nên hữu hình nơi Đức Kitô.
Trong Cựu ước hiện diện chủ để “tìm kiếm dung nhan Thiên Chúa”. Sự khao khát nhận biết và thấy được dung nhan, đến nỗi từ “pānîm” có nghĩa là “dung nhan” được lặp lại 400 lần, trong đó có 100 lần qui chiếu về Thiên Chúa. Nhưng Do thái giáo cấm mọi hình tượng, vì Thiên Chúa không thể diễn tả được, như các dân tộc lân cận đã làm với việc thờ lạy ngẫu tượng. Bởi vậy, với việc cấm hình tượng, dường như Cựu ước loại bỏ hoàn toàn việc “nhìn thấy” khỏi việc thờ phượng và khỏi lòng đạo đức. Như vậy có nghĩa gì, đối với những người Do thái, cho việc tìm kiếm dung nhan Thiên Chúa với ý thức rằng không thể có bất cứ hình ảnh nào của Người? Câu hỏi này thật quan trọng : Trước hết,con người không thể biến Thiên Chúa thành đồ vật, như là một tấm hình người ta cầm trên nay, người ta cũng không thể dùng một cái gì đó thay cho Thiên Chúa được; Đàng khác, Thiên Chúa có một khuôn mặt, tức là ngôi thứ hai [You], Đấng có thể đi vào trong sự tương quan với nhân loại, Đấng đã không đóng cửa Trời đối với sự tìm kiếm từ nhân loại. Tất nhiên là Thiên Chúa vượt trên mọi sự, Ngài luôn hướng về chúng ta, lắng nghe chúng ta, gặp gỡ chúng ta, nói, kết ước và có khả năng yêu thương chúng ta. Lịch sử cứu độ là lịch sử của Thiên Chúa với nhân loại, Đấng đã mạc khải cách tiệm tiến cho con người, làm cho con người nhận biết dung nhan Ngài.
Ngay từ ngày đầu năm, 1 tháng giêng, chúng ta đã nghe trong phụng vụ lời cầu chúc lành rất tuyệt vời trên dân chúng : “Thiên Chúa chúc lành cho anh em và gìn giữ anh em. Thiên Chúa chiếu tỏ dung nhan của Người cho anh em và ban cho anh em ân sủng. Nguyện Chúa ghé mắt nhìn và ban bình an cho anh em!” (Ds 6,24-26). Sự rạng ngời dung nhan Thiên Chúa là suối nguồn của cuộc sống, tức là điều cho phép chúng ta nhìn thấy thực tại; ánh sáng của dung nhan Người hướng dẫn cuộc sống. Trong Cựu Ước có một gương mặt được nối kết cách đặc biệt với chủ đề “Dung nhan của Thiên Chúa”, đó là Môsê, người mà Thiên Chúa chọn để giải phóng dân tộc Israel khỏi ách nô lệ Aicập, ban cho họ Luật giao ước và hướng dẫn họ vào đất hứa. Quả vậy, chương 33 sách Xuất hành kể rằng: Môsê có mối liên hệ rất mật thiết và tin tưởng vào Thiên Chúa: “Thiên Chúa nói với Môsê diện đối diện, như nói chuyện với bạn mình” (x.Xh 11). Nhờ sự tin tưởng này mà Môsê cầu xin Thiên Chúa: “Xin cho con nhìn thấy vinh quang Ngài!”, và Thiên Chúa trả lời rõ ràng : “Ta sẽ cho tất cả vẻ đẹp của Ta đi qua trước mặt ngươi và Ta sẽ xưng danh Ta…. Nhưng ngươi không thể nhìn thấy gương mặt ta, bởi vì không người nào có thể nhìn thấy Ta mà vẫn sống…Đây một vị trí rất gần Ta… Ngươi sẽ thấy sau lưng của Ta, nhưng tôn nhan Ta ngươi không thể thấy được (Xh 33,18-23). Một đàng, có sự đối thoại diện đối diện như bạn bè, đàng khác là sự bất khả để nhìn thấy tôn nhan Thiên Chúa, Đấng hằng ẩn dấu; nhãn quan bị giới hạn. Các giáo phụ nói về đoạn “ngươi chỉ có thể thấy sau lưng Ta”, nghĩa là : con người chỉ có thể dõi bước theo Đức Kitô để nhìn thấy từ sau lưng mầu nhiệm của Thiên Chúa.
Tuy nhiên, với sự Nhập thể có một cái gì đó vừa mới xảy đến. Việc tìm kiếm tôn nhan Thiên Chúa nhận được một khúc ngoặc không tưởng được, bởi vì giờ đây con người có thể nhìn thấy gương mặt ấy: là Đức Giêsu, Con Thiên Chúa làm người. Nơi Người tìm thấy sự thành toàn con đường mạc khải của Thiên Chúa được khởi xướng bằng ơn gọi của Abraham. Người là sự trọn vẹn của mạc khải này bởi vì Người là con Thiên Chúa, vừa là trung gian và là sự viên mãn của tất cả mạc khải (x. Dei Verbum, 2). Nơi người nội dung của Mạc khải và Đấng mạc khải trùng khớp nhau. Đức Giêsu chỉ cho chúng ta thấy dung nhan của Thiên Chúa, Đấng làm cho chúng ta nhận biết danh Thiên Chúa. Trong lời cầu nguyện linh mục, bữa tiệc ly, Đức Giêsu đã nói về Cha: “Con đã tỏ lộ danh Cha cho họ….Con đã cho họ biết danh Cha…(x. Ga 17,6.26). Từ ngữ “Danh Thiên Chúa” nghĩa là Thiên Chúa như là Đấng đang hiện diện giữa con người. Gần bụi gai cháy, Thiên Chúa đã mạc khải danh Ngài cho Môsê, Người ban cho ông một dấu chỉ cụ thể của sự “hiện diện của Người” cho nhân loại. Tất cả những điều này được hoàn tất trọn vẹn nơi Đức Giêsu: Ngài khai mở kiểu hiện diện mới của Thiên Chúa trong lịch sử, vì chưng ai thấy Người là thấy Cha, như Đức Giêsu đã từng nói với Philiphê (x. Ga 14,9). Thánh Bernado nói rằng: Kitô giáo là “tôn giáo của Lời Chúa”: nhưng không phải của lời được viết ra hay câm lặng, mà là của Ngôi Lời Nhập thể và vĩnh hằng (Hom. super sissus est, IV, 11; PL 183,86B).. Trong truyền thống các giáo phụ và thời trung cổ, người ta dùng một công thức đặc biệt để mô tả sự thực này : họ nói rằng Đức Giêsu là “Verbum abbreviatum”, Lời ngắn gọn và là bản thể của Cha, Đấng đã nói cho chúng ta tất cả về Người. Nơi Đức Giêsu tất cả Lời được hiện diện.
Sự trung gian giữa Thiên Chúa và con người tìm được sự viên mãn của nó nơi Đức Giêsu. Trong cựu ước có một loạt hình ảnh được thực hiện chức năng này, đặc biệt là ông Môsê, người giải phóng, hướng dẫn, người “trung gian” của giao ước, như Tân ước đã giải thích (x. Gl 3,19; Cv 7,35; Ga 1,17). Đức Giêsu là Thiên Chúa thật và là người thật, không chỉ đơn thuần là một trong những vị trung gian giữa Thiên Chúa và con người, nhưng là “vị trung gian” của giao ước mới và vĩnh cửu (x. Dt 8,6.9.15; 12,24). Bởi vậy, chỉ có một Thiên Chúa, chỉ một vị trung gian giữa Thiên Chúa và con người là Đức Giêsu Kitô (1 Tm 2,5; x. Gl 3,19-20). Trong Người chúng ta gặp gỡ và nhìn thấy Cha; Nơi người chúng ta có thể khẩn cầu Thiên Chúa với tên goi “Abba, Lạy Cha”; Nơi Người chúng ta được cứu độ.
Ước muốn nhận biết Thiên Chúa thật sự, tức là muốn nhìn thấy gương mặt của Thiên Chúa ẩn tàng nơi mỗi người, ngay cả những người vô thần. Một cách vô tình chúng ta chỉ ước muốn nhìn thấy Thiên Chúa cách đơn giản Ngài là ai, là gì đối với chúng ta. Tuy vậy, ước muốn nhìn thấy Thiên Chúa chỉ được thực hiện khi bước theo Đức Kitô, nhờ vậy chúng ta thấy được sau lưng Ngài và cuối cùng chúng ta cũng thấy được Thiên Chúa như người bạn, thấy được gương mặt của Ngài trong gương mặt của Đức Kitô. Điều quan trọng khi chúng ta bước theo Đức Kitô không chỉ trong lúc chúng ta cần đến hoặc khi chúng ta tìm ra được một khoảng trống trong muôn ngàn bận rộn thường ngày, nhưng theo Người với trọn vẹn cuộc sống của mình. Trọn cuộc đời chúng ta phải hướng đến sự gặp gỡ với Đức Giêsu Kitô, yêu mến Người; và tình yêu tha nhân phải có vị trí trung tâm, tình yêu đó hướng đến ánh sáng của Thập giá, làm cho chúng ta nhận ra gương mặt của Đức Giêsu nơi người nghèo, yếu đuối và đau khổ. Điều này chỉ có thể được nếu gương mặt thật của Thiên Chúa trở nên quen thuộc trong việc lắng nghe Lời Người, để Lời Người thực sự đi vào gặp gỡ chúng ta trong nội tâm và đặc biệt trong Mầu nhiệm Thánh Thể. Trong tin mừng Luca, đoạn hai môn đệ trên đường Emmau thật ý nghĩa. Họ nhận ra Đức Giêsu lúc bẻ bánh. Thế nhưng họ đã được chuẩn bị từ khi đồng hành với Người, khi họ mời Người ở lại với họ. Họ được chuẩn bị từ cuộc đối thoại mà Người đã làm tâm hồn họ nóng lên; Và cuối cùng họ đã gặp được Đức Giêsu. Cũng vậy, đối với chúng ta Thánh Thể là trường học vĩ đại nơi đó chúng ta học để nhìn thấy gương mặt Thiên Chúa, đi vào trong sự tương quan mật thiết với Ngài; và chúng ta học để hướng cái nhìn của chúng ta đến phút cuối cùng của lịch sử, khi Ngài sẽ làm cho chúng ta no thỏa với ánh sáng của dung nhan Người. Hành trình của chúng ta trên thế gian hướng đến sự viên mãn, trong niềm hân hoan mong đợi Vương Quốc của Thiên Chúa được hoàn tất.
Lm. Giuse Võ Tá Hoàng chuyển ngữ
