Giáo lý về Chữa lành thế giới: 8. Nguyên tắc bổ trợ và nhân đức cậy

Anh chị em thân mến,Để thoát khỏi khủng hoảng tốt hơn như hiện nay, đó là cuộc khủng hoảng về sức khỏe và cũng là khủng hoảng về xã hội, chính trị và kinh tế, mỗi người chúng ta được kêu gọi đảm nhận phần trách nhiệm của mình, tức là chia sẻ trách nhiệm. Chúng ta phải đáp lại không chỉ với tư cách cá nhân, nhưng còn bắt đầu từ một nhóm mà chúng ta thuộc về, từ vai trò mà chúng ta có trong xã hội, từ các nguyên tắc của chúng ta và từ niềm tin vào Thiên Chúa nếu chúng ta là người tín hữu. Tuy nhiên, thường thường có nhiều người không thể tham gia vào việc tái kiến thiết lợi ích chung bởi vì họ bị gạt ra ngoài, bị loại trừ hoặc không được biết đến; Chắc chắn các nhóm xã hội không thể góp phần vì họ bị bóp nghẹt về phương diện kinh tế và chính trị. Nơi một số xã hội, có rất nhiều người không được tự do trình bày niềm tin và các giá trị của riêng mình, các ý tưởng của mình: nếu họ bày tỏ chúng, họ sẽ bị bỏ tù. Ở những nơi khác, đặc biệt ở thế giới Tây phương, có rất nhiều người tự kìm nén niềm xác tín về đạo đức và tôn giáo của họ. Nhưng chúng ta không thể thoát ra khỏi khủng hoảng theo cách này, dù sao cũng không thể thoát ra tốt hơn. Chúng ta sẽ tệ hơn.

Để tất cả chúng ta có thể tham gia vào việc chăm sóc và tái tạo dân tộc của mình, điều đúng đắn là mọi người đều có đủ các nguồn lực phù hợp để làm việc đó (xem Bản tóm Học thuyết Xã hội của Giáo hội [CDSC] , 186 ). Sau cuộc đại suy thoái kinh tế năm 1929, Đức Giáo Hoàng Piô XI đã giải thích tầm quan trọng của nguyên tắc bổ trợ để tái thiết thực sự (xem Enc. Quadragesimo. 79-80). Nguyên tắc này có tính năng động kép: từ trên xuống và từ dưới lên. Chúng ta có thể không hiểu điều này có nghĩa là gì, nhưng đó là một nguyên tắc xã hội giúp chúng ta đoàn kết hơn. Tôi sẽ cố gắng giải thích nó.

Một mặt, và đặc biệt là trong thời điểm thay đổi, khi các cá nhân, gia đình, các hiệp hội nhỏ hoặc cộng đồng địa phương không thể đạt được các mục tiêu chính, thì các cấp cao nhất của cơ quan xã hội can thiệp, chẳng hạn như Nhà nước, để cung cấp các nguồn lực cần thiết ngõ hầu tiếp tục tiến bước. Ví dụ, do sự ngăn chặn coronavirus, nhiều người, gia đình và các tổ chức kinh tế đã tìm thấy được chính mình và vẫn thấy mình đang gặp khó khăn nghiêm trọng, do đó các tổ chức công cố gắng trợ giúp bằng các can thiệp xã hội, kinh tế, y tế thích hợp: đây là chức năng của họ là những gì họ phải làm.

Tuy nhiên, mặt khác, các cơ quan xã hội cấp cao phải tôn trọng và thúc đẩy các cấp trung gian trở xuống. Thật vậy, sự đóng góp của các cá nhân, gia đình, hiệp hội, doanh nghiệp, tất cả các cơ quan trung gian và ngay cả Giáo hội là điều quyết định. Những nguồn lực này, với các nguồn lực văn hóa, tôn giáo, kinh tế hoặc dân sự của riêng họ, sẽ hồi sinh và củng cố cho cơ chế xã hội (xem CDSC, 185 ). Nghĩa là có sự cộng tác từ trên xuống dưới, từ trung ương đến nhân dân và từ dưới lên: từ các thể chế nhân dân đến cấp trên. Và đây chính xác là việc thực hiện nguyên tắc bổ trợ.

Mọi người phải có khả năng đảm nhận trách nhiệm của mình trong các tiến trình chữa lành xã hội mà họ thuộc về. Khi một dự án nào đó được kích hoạt có ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến một số nhóm xã hội nhất định, thì họ không thể đứng ngoài cuộc. Ví dụ: “Bạn đang làm gì vậy? – Tôi làm việc cho người nghèo – Tốt quá, còn bạn đang làm gì? – Tôi dạy cho người nghèo, dạy cho người nghèo biết cần phải làm gì”. Không, điều này không đúng, trước hết hãy để người nghèo nói cho bạn biết họ sống như thế nào, họ cần gì: Chúng ta phải để mọi người nói! Và đây là cách hoạt động của nguyên tắc bổ trợ. Chúng ta không thể loại bỏ sự tham gia của những người này; sự khôn ngoan của họ, sự khôn ngoan của những nhóm người khiêm tốn nhất không thể bị gạt sang một bên (xem Tông huấn Postsin Querida Amazonia [QA], 32 ; TĐ. Laudato si ‘, 63). Thật không may, sự bất công này thường xảy ra ở những nơi tập trung các lợi ích kinh tế hoặc địa lý chính trị, chẳng hạn như các hoạt động khai thác nhất định ở một số khu vực trên hành tinh (xem QA, 9.14 ). Tiếng nói của người dân bản địa, nền văn hóa và quan điểm của họ về thế giới không được xem xét.

Ngày nay, việc thiếu tôn trọng nguyên tắc bổ trợ này lây lan như một loại virus. Chúng ta hãy nghĩ đến các biện pháp hỗ trợ tài chính hiện thời do các Quốc gia thực hiện. Người ta nghe lời các công ty tài chính lớn nhiều hơn là nghe người dân hoặc bất cứ ai đang vận động cho nền kinh tế thực sự. Người ta nghe lời các công ty đa quốc gia nhiều hơn là nghe các phong trào xã hội. Nói theo ngôn ngữ của những người bình dân đó là : kẻ mạnh được lắng nghe nhiều hơn kẻ yếu và đây không phải là hướng đi, không phải là hướng đi của con người, nó không phải là con đường mà Chúa Giêsu đã dạy chúng ta, vì nó không thực hiện nguyên tắc bổ trợ. Vì vậy, chúng ta không cho phép ai trở thành “nhân vật chính của sự cứu chuộc chính mình”[1]. Trong vô thức tập thể của một số chính trị gia hay một số nhà hoạt động công đoàn đều có phương châm này: mọi việc vì dân, không gì bằng dân. Từ trên xuống dưới nhưng không lắng nghe sự khôn ngoan của người dân, không dùng sự khôn ngoan này trong việc giải quyết vấn đề, trong trường hợp phải thoát ra cuộc khủng hoảng này. Hoặc là chúng ta cũng nên nghĩ về cách điều trị virus: chúng ta lắng nghe các công ty dược phẩm lớn hơn là nghe các nhân viên y tế, làm việc ở tuyến đầu trong các bệnh viện hoặc trong các trại tị nạn. Đây không phải là một hướng đi tốt. Mọi người phải được lắng nghe, những người đứng đầu và những người ở dưới, tất cả mọi người.

Để thoát khỏi khủng hoảng tốt hơn, nguyên tắc bổ trợ phải được thực hiện, tôn trọng quyền tự chủ và khả năng sáng tạo của tất cả mọi người, đặc biệt là những người bé nhỏ. Tất cả các bộ phận của cơ thể đều cần thiết và như Thánh Phaolô đã nói, những bộ phận có vẻ yếu nhất và kém quan trọng nhất, nhưng thực tế lại là cần thiết nhất (x. 1Cr 12,22). Qua những hình ảnh này, chúng ta có thể nói rằng nguyên tắc bổ trợ cho phép mọi người đảm nhận vai trò của họ trong việc chăm sóc vận mệnh của xã hội. Thực hiện nó, thực hiện nguyên tắc bổ trợ mang lại hy vọng, hy vọng vào một tương lai lành mạnh và công bằng hơn; và chúng ta cùng nhau xây dựng tương lai này, cùng nhau khao khát những điều lớn lao hơn, mở rộng tầm nhìn của chúng ta [2]. Hoặc là cùng nhau hoặc không hoạt động. Hoặc là chúng ta cùng nhau làm việc đó để thoát khỏi khủng hoảng, ở mọi cấp độ xã hội, hoặc chúng ta sẽ không bao giờ thoát ra khỏi nó. Thoát khỏi cuộc khủng hoảng không có nghĩa là tô sơn vào các tình huống hiện tại để làm cho chúng có vẻ đúng hơn một chút. Thoát khỏi khủng hoảng có nghĩa là thay đổi, và mọi người đều thay đổi thực sự, tất cả mọi người hình thành nên một dân tộc. Tất cả các ngành nghề, tất cả. Và tất cả cùng nhau, tất cả mọi người trong một cộng đồng. Nếu mọi người không làm điều đó, kết quả sẽ rất tiêu cực.

Trong bài giáo lý trước, chúng ta đã thấy tình liên đới là cách để thoát khỏi khủng hoảng: nó liên kết chúng ta và cho phép chúng ta tìm ra những đề xuất vững chắc cho một thế giới lành mạnh hơn. Nhưng lộ trình liên đới này cần sự trợ giúp. Có thể có ai đó nói với tôi: “Thưa cha hôm nay cha đang nói những lời thật khó nghe!”. Đây là lý do mà hôm nay tôi cố gắng giải thích ý nghĩa của nó. Thể hiện tình liên đới, vì chúng ta đang theo con đường của việc bổ trợ. Thực tế, không có sự liên đới đích thực nào mà không có sự tham gia của xã hội, đóng góp của các cơ quan trung gian: của các gia đình, xã hội, hợp tác xã, các tiểu thương, các biểu hiện của xã hội dân sự. Tất cả đều phải góp phần. Việc tham gia như thế giúp ngăn ngừa và sửa chữa một số khía cạnh tiêu cực của toàn cầu hóa và hành động của các chính phủ, cũng như trong trường hợp chăm sóc những người bị ảnh hưởng bởi đại dịch. Những đóng góp “từ dưới lên” này phải được khuyến khích. Tuyệt vời biết bao khi nhìn thấy công việc của các tình nguyện viên trong cơn khủng hoảng. Các tình nguyện viên đến từ nhiều thành phần trong xã hội, từ các gia đình giàu có nhất cũng như từ các gia đình nghèo nhất. Nhưng tất cả mọi người, tất cả cộng tác cùng nhau để thoát ra. Đây là tình liên đới và đây là nguyên tắc của sự bổ trợ.

Trong suốt thời gian kết thúc, cử chỉ vỗ tay của các bác sĩ, y tá, điều dưỡng như một dấu hiệu động viên và hy vọng nảy sinh cách tự nhiên. Nhiều người đã liều mạng sống và đã hy sinh mạng sống của mình. Chúng ta hãy dành tràng pháo tay chúc mừng đến mọi thành viên trong xã hội, đến từng người và tất cả mọi người, vì sự đóng góp quý báu của anh họ, dù nhỏ bé. “Nhưng họ có thể làm gì ở đó nhỉ? – Hãy nghe người đó, cho người đó không gian làm việc, hỏi ý kiến của họ”. Chúng ta hãy hoan nghênh “những người bị gạt bỏ”, những người mà nền văn hóa này mô tả là “đồ bỏ đi”, văn hóa vứt bỏ, – tức là chúng ta hoan nghênh người già, trẻ em, người khuyết tật, chúng ta hoan nghênh những người lao động, tất cả những người sẵn sàng cống hiến hết mình để phục vụ. Tất cả mọi người cùng nỗ lực để thoát khỏi khủng hoảng. Nhưng chúng ta đừng chỉ dừng lại ở những tràng pháo tay! Hy vọng là liều lĩnh, vì vậy chúng ta hãy khích lệ mình hướng về một giấc mơ lớn. Anh chị em thân mến, chúng ta hãy học biết mơ một giấc mơ lớn. Đừng sợ phải mơ một giấc mơ lớn như vậy, bằng cách tìm kiếm những ý tưởng công bằng và yêu mến xã hội được nảy sinh niềm hy vọng. Đừng cố xây dựng lại quá khứ, vì quá khứ là quá khứ, những điều mới mẻ đang đợi chờ chúng ta. Chúa đã hứa “Ta sẽ làm cho mọi sự trở nên mới mẻ”. Chúng ta hãy can đảm về một giấc mơ lớn bằng cách tìm kiếm những ý tưởng này, đừng cố xây dựng lại quá khứ, đặc biệt là quá khứ bất công và bệnh hoạn, thứ mà tôi đã gọi là bất công. Chúng ta cùng xây dựng một tương lai nơi mà chiều kích địa phương và toàn cầu làm giàu cho nhau – mỗi người có thể cống hiến bản thân, văn hóa của họ, triết lý của họ và cách nghĩ của họ – nơi mà vẻ đẹp và sự phong phú của các nhóm nhỏ cũng như các nhóm người bị loại bỏ có thể nở hoa bởi vì ở đó có vẻ đẹp, và nơi người ta biết dấn thân để phục vụ và trao ban nhiều hơn cho những người túng thiếu.
———

[1] Thông điệp cho Ngày Thế giới về Người di cư và Tị nạn lần thứ 106 (ngày 13 tháng 5 năm 2020).[2] Xem Bài phát biểu trước giới trẻ của Trung tâm Văn hóa, Father Félix Varela, Havana – Cuba, ngày 20 tháng 9 năm 2015.