“Cay đắng là hoa trái của hỏa ngục”. Và “sự buồn làm héo hắt tim gan”. Đây không phải là những lý thuyết suông hay những lời mang tính cách triết lý. Nhưng thực tế, nó rất cần thiết để xây dựng một cuộc sống hôn nhân lành mạnh. Ca dao Việt Nam cũng có câu: “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”. Làm sao vợ chồng có thể sống hạnh phúc, thoải mái và cùng nhau xây dựng một gia đình, một cuộc sống hôn nhân hạnh phúc khi họ còn mang trong lòng những cay đắng, giận hờn với nhau.
Cay đắng và giận hờn tự nó không làm giảm bớt những khó khăn, những lo toan, và vất vả vốn dĩ thường có trong cuộc sống. Nó cũng không giải thích hoặc xóa tan đi những khác biệt về nam nữ, về vợ chồng, nhưng chỉ làm tổn thương và phá hủy mối tương giao vợ chồng. Câu hỏi được đặt ra là chúng ta phải làm gì trước khi quá trễ?!!
Một trong những câu chuyện mà tôi đã có dịp chứng kiến trong vai trò của một chuyên gia tâm lý. Câu chuyện đó đã xảy ra khi sự giận hờn đã đến mức cay đắng của người vợ suýt làm tan vỡ hạnh phúc gia đình của bà. Thật ra, bảo bà cay đắng một cách vô lý là không đúng. Bà có lý để cay đắng đối với chồng bà, vì ông vẫn thường gây ra cho bà những cái mà bà cho là khiến bà phải buồn lòng, phải suy nghĩ, phải âm thầm chịu đựng. Tuy nhiên, nếu chỉ qui chiếu về người chồng để cho rằng chính ông là thủ phạm gây ra những lỗi lầm ấy thì cũng lại không đúng. Sau khi đã có dịp gặp gỡ hai vợ chồng, phân tích những nguyên nhân tiềm ẩn, người ngoài cuộc mới thấy rằng chính cái giận hờn đang chất chứa trong lòng người vợ mới là nguyên nhân để cho hôn nhân của họ vốn đã lủng củng, rạn nứt, càng trở nên lủng củng và rạn nứt hơn. Những giận hờn vu vơ lúc ban đầu, những nũng nịu của tình yêu được đẩy đi quá xa đã từ từ tích lũy trong lòng để rồi khi chín mùi đã tạo nên sự cay đắng cho người vợ.
Từ những chuyện không vui, những hành động vô ý thức, những lời nói thiếu thân thiện, ngày qua ngày, bà đã tích lũy lại để chúng biến thành cay đắng và đầu độc bà. Những lầm lỗi mà sau khi đối diện và trực tiếp phân tích qua lăng kính tâm lý chỉ là những cách thức biểu lộ tình cảm, suy nghĩ và quan tâm của một người. Một người chồng với cái tôi cao ngạo, một người đàn ông khô khan ít lời, khó lòng chấp nhận và tỏ ra nhẹ nhàng với vợ. Nhưng ông lại là một người thành đạt về mặt xã hội, rất có trách nhiệm với vợ con và gia đình. Và từ cái dáng vẻ khô khan, lạnh lùng, ít lời ấy đã làm cho những cái lỗi lầm nhỏ mọn thường ngày của ông trở nên to tát mà người vợ đã tích lũy để biến thành cay đắng. Thay vì đối diện với những khuyết điểm ấy, bà lại âm thầm dùng chúng để chống lại ông. Kết quả là ông cứ tiếp tục gây ra thêm những lỗi lầm, và cứ vậy bà lại mang thêm giận hờn, cay đắng.
Vậy để hóa giải vấn đề, và để làm tan biến sự cay đắng kia hầu cứu vãn hạnh phúc hôn nhân trong trường hợp này chúng ta phải làm gì?
Một trái tim khô cằn, sỏi đá có thể gây ra nhiều đau khổ. Sau đây là những lý do mà bạn phải loại bỏ khỏi bạn sự cay đắng sớm bao nhiêu có thể:
NHỮNG LÝ DO CẦN LOẠI TRỪ CAY ĐẮNG
1. Cay đắng khiến bạn trở nên bất khoan dung:
Bạn có thể cảm thấy mình có lý để giận hờn, khó chịu, bực tức khi người chồng, người vợ mình làm điều gì khiến bạn bị xúc phạm. Trước những lỗi lầm như vậy, đa số đều cho rằng người phối ngẫu như vậy không xứng đáng được tha thứ, nhất là những lỗi lầm ấy thỉnh thoảng lại được lặp lại. Bạn hoài nghi về thiện chí và sự sửa đổi của người phối ngẫu. Bạn càng có lý bực tức hơn khi nghi rằng không biết rồi ra đến bao giờ thì người ấy mới sửa được cái khuyết điểm khiến bạn phải khổ, phải buồn bực!
Trong khi đi tìm những lý do để chất chứa sự giận hờn trong lòng, bạn phải chăng là đã quên rằng Chúa Giêsu đã tha thứ cho bạn?
Thánh Phaolô trong thư gửi Giáo Đoàn Rôma, chúng ta được nghe Thánh nhân lý giải rằng Đức Kitô đã chết cho chúng ta trong khi chúng ta còn là những tội nhân (Rôma 5:8). Do tình thương bao la, Thiên Chúa, Ngài đã không chờ chúng ta “sửa đổi” lỗi lầm trước khi Ngài ban cho ơn tha thứ. Ngài tha cho chúng ta một cách hoàn toàn tự do mặc dù chúng ta không xứng đáng. Tôi muốn nhấn mạnh đến cụm từ “mặc dù chúng ta không xứng đáng”. Đúng ra cả tôi, cả bạn, cả người phối ngẫu của bạn chúng ta đều không xứng đáng để lãnh nhận sự tha thứ. Bởi vì chúng ta cứ lỗi phạm hoài, và cứ yếu đuối mãi. Tin Mừng kể lại trên đồi Golgotha, khi những người lính chia nhau áo Chúa, Đức Kitô Vô Tội đã cầu nguyện rằng: “Lạy Cha, xin Cha tha cho chúng vì chúng không biết việc chúng làm.” (Luca 23:34). Nếu ơn tha thứ được ban cho chúng ta một cách nhưng không, vậy tại sao chúng ta lại không tha cho người phối ngẫu của mình?
Tin Mừng không chỉ nói đến sự tha thứ như một nghĩa vụ, một điều kiện để được Chúa thứ tha, để đáp lại lòng Chúa thương xót, nhưng Tin Mừng còn nói với chúng ta về những hoa trái của sự tha thứ. Chúa Giêsu đã nói: “Nếu các ngươi tha thứ lỗi lầm cho người khác, Cha trên trời cũng sẽ tha các lỗi lầm cho các ngươi” (Matthêu 6:14). Như vậy, tha thứ không chỉ có lợi cho người phối ngẫu, nhưng trước tiên mang lại sự bình an cho người tha trước.
Một hôm, tôi cảm thấy sự bất mãn của tôi đối với người bạn đang trở nên cay đắng. Tôi đã tìm đọc Lời Chúa để được hướng dẫn. Và lời Ngài đã chiếu dọi ánh sáng vào bóng tối của giận hờn cay đắng. Tôi mong bạn cũng hãy viết những lời này xuống để giúp mình mỗi khi gặp thử thách giận hờn và khó lòng tha thứ cho người khác, đặc biệt cho người phối ngẫu: “Vì sự phán đoán không xót thương dành cho người không biết thương xót. Lòng thương xót chiến thắng trên phán xét” (Giacôbê 2:13).
Kinh nghiệm cho thấy, có rất nhiều cuộc hôn nhân đau đớn có thể được chữa lành nếu người chồng và người vợ Công Giáo học để biết xót thương cũng như họ học biết sự công chính?
2. Cay đắng không cho người phối ngẫu cơ hội để thống hối:
Nếu bạn giữ trong lòng sự cay đắng, người phối ngẫu của bạn chưa chắc biết họ đã làm gì lỗi đến bạn. Cay đắng thường là kết quả của buồn giận, tức tối bị dồn nén mà không nói ra, cũng giống như chiếc bình đựng khí đốt, nếu bơm một cách quá sức đến lúc nào đó, chiếc bình sẽ nổ tung. Cũng thế, những dấu hiệu cay đắng tồn chứa trong tim bạn có thể dẫn đến một cuộc hôn nhân đổ vỡ. Trong trường hợp này, cách chữa trị tốt nhất là can đảm nói ra cho người phối ngẫu những gì đang làm mình khó chịu. Cùng nhau ngồi xuống và cố gắng giải quyết vấn đề. Điều này có thể khiến người phối ngẫu của bạn khó chịu, phản đối, hoặc im lặng. Nếu vậy, bạn cần tiếp tục cho người ấy một cơ hội khác để xám hối, có thể là một giải pháp mạnh hơn, thí dụ đi tìm gặp bác sỹ tâm lý, hoặc chuyên gia về gia đình để giải quyết vấn đề.
Trở lại vấn đề tha thứ và chờ đợi sự quay trở về của người phối ngẫu. Nhiều khi nó làm bạn rất khó chịu và sốt ruột. Thường thì bạn hay tự hỏi mình: “Biết bao nhiêu lần người ấy đã làm khiến tôi cảm thấy buồn bực?” Phêrô đã có cùng một câu hỏi tương tự trong đó ông hỏi Chúa Giêsu: “Lạy Thày, nếu anh em tôi xúc phạm đến tôi, tôi phải tha cho họ mấy lần? Bẩy lần không?” (Matthêu 18:21). Và Chúa Giêsu đã trả lời: “Ta không nói bẩy lần, nhưng là bẩy mươi bẩy lần bẩy” (22). Như vậy tha cho người phối ngẫu không lệ thuộc ở số lần, nhưng phải tha thứ mỗi khi người ấy tỏ dấu hiệu nhận ra mình đã có lỗi với bạn. Vì đó là dấu hiệu của tình yêu đích thực, và tha thứ thật lòng. Bắt chước Chúa, bạn cũng nên tập tha cho người phối ngẫu của mình “vô điều kiện”. Cay đắng sẽ chặn lối về của người đã biết xám hối.
3. Cay đắng như tế bào ung thư:
Bạn đã nghe nhiều về ung thư, một căn bệnh hiểm nghèo ngay trong lúc khoa học đạt đến tột đỉnh. Nó xuất hiện như một tế bào nhỏ, nhưng nếu nhìn vào kính hiển vi, bạn sẽ thấy cái chấm ấy đang dần dần lan rộng khiến cho căn bệnh càng ngày càng trở nên nguy hiểm.
Cay đắng phát triển cũng một hình thức tương tự. Một chút sự cay đắng có thể bắt đầu lan mau trong trái tim và làm tê liệt toàn thân. Nó sẽ làm tăng dần sự cay đắng trong cử chỉ, hành vi, lời nói, cách suy nghĩ, và ngay cả đến sức khỏe của bạn.
Thêm vào đó, sự lây lan của nó có thể ảnh hưởng đến cả con cái và gia đình của bạn. Thánh Phaolô so sánh nó với men rượu khi viết: “Một chút men, làm rậy men cả thúng bột” (Galata 5:6). Khi bạn cho phép cay đắng vào trong đời sống bạn, nó sẽ lan tỏa và ảnh hưởng cả gia đình, con cháu, bạn bè và những người thân yêu của bạn.
NHỮNG CÁCH THỨC LOẠI TRỪ CAY ĐẮNG
Nếu bạn bị cay đắng đang làm khổ, và nó đang dẫn bạn đến thất vọng. Bạn đừng bỏ cuộc, hãy tin tưởng và lạc quan. Tất cả đều có thể được giải quyết nếu bạn thật lòng muốn đi tìm một giải pháp. Và sự chữa lành bắt đầu ngay chính nơi bản thân bạn. Với Chúa, tất cả đều có thể (Matthêu 19:26).
Sau đây là 4 bước quan trọng giúp bạn loại bỏ, chữa lành được sự cay đắng:
1. Coi cay đắng là tội:
Chúng ta rất dễ để biện minh cho thái độ cay đắng của mình khi chúng ta bị đau khổ, nhưng Thánh Kinh dạy rằng cay đắng chính là một tội. Trong Thơ gửi Người Do Thái có viết: “Anh em phải cố ăn ở hòa thuận với mọi người, phải gắng trở nên thánh thiện; vì không có sự thánh thiện, thì không ai sẽ được thấy Chúa. Anh em phải coi chừng, kẻo có ai lừng khừng mà mất ân sủng của Thiên Chúa, kẻo có ai trở nên rễ cay đắng nảy mầm, gây xáo trộn và do đó làm hư hỏng nhiều người” (Do Thái 12:14-15).
Tóm lại, bạn phải tìm kiếm sự bình an với người phối ngẫu của mình bằng tha thứ.
2. Xin ơn tha thứ và liên lỷ thực hành sự tha thứ:
Thánh Phaolô khuyến khích chúng ta: “Hãy để mọi cay đắng, giận hờn, cãi vã, và phỉ báng ra khỏi anh em, cùng với mọi gian ác. Hãy tử tế với nhau, dịu dàng, tha thứ cho nhau như Thiên Chúa trong Đức Kitô đã tha thứ cho anh em” (Êphêsô 4:31-32).
Thật khó để có một trái tím dịu dàng đối với người phối ngẫu khi người ấy làm mình buồn, hoặc gây đau khổ cho mình, nhưng điều này là có thể. Chúng ta có sức mạnh để tha thứ bởi vì Đức Kitô đã tha cho chúng ta, và Ngài đã ban cho chúng ta sức mạnh qua Chúa Thánh Linh. Hãy tập dùng nguồn ơn Thánh Linh trong cuộc sống thường ngày, dần dà bạn sẽ cảm thấy tha thứ là một việc làm có thể, nhất là đối với người phối ngẫu.
3. Đối thoại trong hiểu biết và kính trọng:
Ghi lại những gì mà người phối ngẫu làm khiến cho bạn bị đau khổ, và dành thời gian cầu nguyện để xem mình có thể bỏ qua được những gì, và những gì cần nói ra để cùng nhau sửa đổi. Nếu những gì bạn có thể bỏ qua, có thể tha thứ hay bỏ qua và tha thứ. Bạn có thể tìm kiếm xem những gì bạn có thể tha thứ và hãy thực hiện nó như một hành động của đức tin. Đối với những điều khác làm bạn bị xúc phạm, hãy cầu xin Chúa để Ngài ban ơn sức mạnh để nói ra và chia sẻ với người phối ngẫu.
Khi đã có thời gian thuận tiện, cả hai cùng trao đổi và chia sẻ thật lòng những cảm nghĩ của mình về những gì người phối ngẫu đang làm cho mình phải nghĩ ngợi, khổ sở, hoặc khó chịu. Khi bạn nói, hãy giữ thái độ bình tĩnh và nguyên tắc của đối thoại. Bắt đầu bằng cách trải lòng với những khuyết điểm của mình. Tiếp đến là nói về những điều đang làm mình đau khổ. Tuyệt đối không được đổ lỗi hoặc lên án người phối ngẫu, nhưng hãy nói với nhau trong yêu thương và kính trọng.
Nếu cảm thấy không thể nói với người phối ngẫu một mình, bạn có thể nhờ vị linh mục, hoặc một chuyên gia, một bác sỹ tâm lý có mặt trong lúc bạn trao đổi. Nhưng bạn nên nhớ điều này chủ đích của cuộc gặp gỡ như thế là giải tỏa những lấn cấn trong lòng chứ không lên án. Và do đó, hãy để tình yêu hướng dẫn và điều khiển cuộc trao đổi giữa hai người.
4. Thay đổi bạn, đừng quan tâm đến người phối ngẫu:
Đây là nguyên tắc bất di bất dịch: Bạn không thể thay đổi được người phối ngẫu – chỉ duy có mình Thiên Chúa mới có thể làm việc này. Do đó, những gì bạn cần làm là xin Chúa thay đổi cách suy nghĩ và uốn nắn trái tim của chính bạn. Cần công bằng với người phối ngẫu, đó là cả bạn nữa, chính bạn cũng đã có những suy nghĩ, lời nói, việc làm khiến đau lòng người phối ngẫu, vì thế bạn cũng cần sửa chữa. Điều này rất quan trọng trong tiến trình giải tỏa những cay đắng trong bạn. Nếu bạn muốn người phối ngẫu sửa đổi, thì câu hỏi mà bạn cần đặt ra cho chính mình, đó là “tôi phải sửa đổi” những gì? Những gì tôi cần làm để duy trì và phát triển mối tương giao giữa hai vợ chồng?
Thiên Chúa sẽ không thay đổi người phối ngẫu theo ý bạn, nhưng Ngài sẽ thay đổi ý nghĩ của bạn về người phối ngẫu.
Ứng dụng theo tâm lý đạo đức
Trần Mỹ Duyệt