Di chúc

Di chúc là điều được người ta trăng trối trước khi chết, thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Di chúc là việc làm nhân văn, vừa thể hiện tình cảm và nguyện vọng của chúng ta vừa tránh cho những người thân còn sống phát sinh những mâu thuẫn vì tranh chấp.

Người lập di chúc phải là người thành niên. Những người vị thành niên, đủ 15 tuổi nhưng chưa đủ 18 tuổi, cũng được lập di chúc nếu được cha mẹ hoặc người giám hộ đồng ý.

Một di chúc được coi là hợp pháp phải hội đủ các điều kiện: (1) Người lập di chúc còn minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe dọa hoặc cưỡng ép; (2) Nội dung di chúc không trái pháp luật, đạo đức xã hội; và (3) Hình thức di chúc không trái quy định của pháp luật. Di chúc phải được lập thành văn bản, cũng có thể di chúc miệng trong các trường hợp đặc biệt. Trong trường hợp tài sản thừa kế là tài sản có đăng ký quyền sở hữu (như bất động sản, ô tô, xe máy,…), di chúc nên được lập thành văn bản có công chứng hoặc chứng thực để tránh phức tạp về thủ tục thừa hưởng di sản thừa kế về sau.

Người lập di chúc có các quyền sau đây: (1) Chỉ định người thừa kế, truất quyền hưởng di sản của người thừa kế; (2) Phân định nguồn di sản cho từng người thừa kế; (3) Dành một phần trong khối di sản để di tặng hoặc thờ cúng; (4) Giao nghĩa vụ cho người thừa kế trong phạm vi di sản; (5) Chỉ định người giữ di chúc, người quản lý di sản, người phân chia di sản.

Đó là những quy định về di chúc của xã hội loài người, có thể khác nhau tùy mỗi quốc gia. Người giàu thì di chúc về tài sản, người nghèo không có tài sản nên thường di chúc về những giáo huấn. Ca dao, tục ngữ, và những câu danh ngôn cũng là những di sản được người xưa di chúc cho hậu thế.

Chúa Giêsu là người yêu thích phục vụ, và chỉ biết phục vụ: “Con Người đến không phải để được người ta phục vụ, nhưng là để phục vụ, và hiến mạng sống làm giá chuộc muôn người” (Mc 10:45). Đồng thời Ngài cũng là người nghèo nhất: “Con chồn có hang, chim trời có tổ, nhưng Con Người không có chỗ tựa đầu” (Mt 8:20).

Vì thế, Ngài không di chúc bất cứ tài sản vật chất nào, mà là một “Giới luật Yêu thương” duy nhất: “Thầy ban cho anh em một điều răn mới là anh em hãy yêu thương nhau; anh em hãyyêu thương nhau như Thầy đã yêu thương anh em” (Ga 13:34).

Điều răn của Chúa Giêsu mệnh danh là “điều răn mới” vì khác hẳn luật Cựu ước: “Mắt đền mắt, răng đền răng, tay đền tay, chân đền chân” (Xh 21:24); “Chỗ gãy đền chỗ gãy, mắt đền mắt, răng đền răng; nó đã làm cho người khác mang tật thế nào, thì người ta cũng sẽ làm cho nó như vậy” (Lv 24:20); “Mắt anh em đừng nhìn mà thương hại. Luật báo phục tương xứng: Mạng đền mạng, mắt đền mắt, răng đền răng, tay đền tay, chân đền chân” (Đnl 19:21).

Sống yêu thương là sống Lời Chúa, là thi hành Thánh Ý Chúa, là giữ điều răn Chúa dạy, nhưng những người sống như vậy có thể bị coi là “ngược đời”, là “không giống ai”, là “chảnh”, và có thể bị ghét bỏ hoặc bị hại. Tuy nhiên, Chúa Giêsu đã nhấn mạnh: “Mọi người sẽ nhận biết anh em là môn đệ của Thầy ở điểm này: là anh em có lòng yêu thương nhau” (Ga 13:35).

Yêu thương là luật tối quan trọng, vì Đạo Chúa mệnh danh là Đạo Yêu Thương. Mến Chúa và Yêu Người tuy hai mà một, như Thánh Gioan nói: “Nếu ai nói: ‘Tôi yêu mến Thiên Chúa’ mà lại ghét anh chị em mình, người ấy là kẻ nói dối; vì ai không yêu thương người anh chị em mà họ trông thấy thì không thể yêu mến Thiên Chúa mà họ không trông thấy” (1 Ga 4:20).

Yêu thương không là chuyện đùa, không hề đơn giản, vì nói thì quá dễ mà làm thì quá khó, và không như chúng ta tưởng: “Phàm ai ghét anh em mình, ấy là kẻ sát nhân. Và anh em biết: không kẻ sát nhân nào có sự sống đời đời ở lại trong nó” (1 Ga 3:15). Thánh Gioan còn nói thẳng: “Nếu ai có của cải thế gian và thấy anh em mình lâm cảnh túng thiếu, mà chẳng động lòng thương, thì làm sao tình yêu Thiên Chúa ở lại trong người ấy được?” (1 Ga 3:17).

Vì đức ái là quan trọng nhất trong 3 đức Tin-Cậy-Mến, các thánh cũng thường nói về đức yêu thương. Thánh Tiến sĩ Thomas Aquinas so sánh: “Nếu không có đức ái thì không có bất kỳ đức hạnh nào, giống như nếu không có mặt trời thì cũng không có một tinh tú nào cả”. Thánh Tiến sĩ Têrêse Avila nói: “Một người càng yêu người thì họ cũng nhất định càng yêu mến Thiên Chúa; nhìn người yêu người như thế nào thì biết họ cũng yêu Thiên Chúa như vậy. Đó là thước đo đáng tin cậy”. Còn Thánh Bênađô nhận định: “Yêu là chiến thắng Thiên Chúa”.

Ngoài di chúc “luật yêu thương”, Chúa Giêsu còn có một di chúc “đệ nhất độc chiêu” là Thánh Thể. Không ai có loại di sản độc đáo như vậy để “hồi môn” cho con cháu.

Trước khi chịu khổ nạn và chịu chết vì yêu, Đức Giêsu cùng 12 môn đệ ăn Tiệc Vượt Qua lần cuối cùng. Đang khi dùng bữa, Ngài cầm lấy bánh, dâng lời chúc tụng, rồi bẻ ra, trao cho các môn đệ và nói: “Anh em cầm lấy mà ăn, đây là mình Thầy” (Mt 26:26). Rồi Ngài cầm lấy chén, dâng lời tạ ơn, trao cho các môn đệ và nói: “Tất cả anh em hãy uống chén này, vì đây là máu Thầy, máu Giao Ước, đổ ra cho muôn người được tha tội” (Mt 26:27-28). Hẳn là các môn đệ quá bất ngờ, và chắc là cũng thật khó tin đó lại là sự thật – thật 100%.

Di chúc xong, Ngài còn thể hiện yêu thương để làm gương: Ngài đứng dậy, rời bàn ăn, cởi áo ngoài ra, lấy khăn mà thắt lưng và rửa chân cho các đệ tử (Ga 13:3-4). Ngài chia tay:“Hỡi anh em là những người con bé nhỏ của Thầy, Thầy còn ở với anh em một ít lâu nữa thôi. Anh em sẽ tìm kiếm Thầy; nhưng như Thầy đã nói với người Do Thái: “Nơi Tôi đi, các người không thể đến được”, bây giờ, Thầy cũng nói với anh em như vậy” (Ga 13:33).

Ngài đi đâu mà “bí mật” đến nỗi “không ai đến được”? Thế thì chỉ có chết thôi. Thảo nào Ngài trăng trối và di chúc! Nhưng không ai biết chính xác, dù có lần Ngài đã nói rõ. Ông Phêrô “đại diện” chúng ta mà nói với Đức Giêsu: “Thưa Thầy, sao con lại không thể đi theo Thầy ngay bây giờ được? Con sẽ thí mạng con vì Thầy!” (Ga 13:37). Đức Giêsu đáp: “Anh sẽ thí mạng vì Thầy ư? Thầy bảo thật cho anh biết: gà chưa gáy, anh đã chối Thầy ba lần”(Ga 13:38).

Hằng ngày chúng ta cũng chẳng “ngon” gì hơn ông Phêrô. Nói mạnh mà rồi lại chối ngay. Chúng ta cũng chỉ là những “Chú Cuội” mà thôi! Di chúc Chúa Giêsu để lại mà chúng ta chưa thực hiện đúng mức!