Trong cuộc sống thường ngày, ta thấy ngôn luận của một người thể hiện rõ nét nhân cách của bản thân người ấy. Cẩn ngôn nghĩa là nói năng phải cẩn trọng, lời quan trọng phải nghĩ thật kỹ ngẫm thật sâu mới nói ra miệng. Không nói lời làm tổn thương tới người khác, không nói chuyện chẳng thể với tới. Lời nói ắt phải có chữ tín, phải làm được mới hay, nếu không thà rằng đừng nói.
Và đọc tôi đọc trong “Luận Ngữ – Vi Chính” có chép rằng: Tử Cống hỏi Khổng Tử làm thế nào mới có thể trở thành một người quân tử. Khổng Tử bảo rằng: “Tiên hành kỳ ngôn, nhi hậu tòng chi”, nghĩa là hãy thực hiện trước khi nói, khi công việc hoàn tất rồi hãy nói.
Làm người chân thật, người đó cần cố gắng giữ được ngôn hành đồng nhất, tâm khẩu như một. Người có thể quản được cái miệng của mình ắt là bậc trí huệ. Bệnh từ miệng mà vào, hoạ từ miệng mà ra, lời đã nói ra như mũi tên đã bắn, chẳng thể thu hồi. Vậy nên nghĩ kỹ rồi mới nói, xem lời nào nên nói, lời nào không.
Ta dễ thất một người nào đó khi họ có nội tâm phong phú thì họ vẫn thường trầm ổn. Những người thích ca ngợi tán tụng người khác lên mây thường là người không có nội hàm. Thế cho nên nên cẩn ngôn là một cách thể hiện học thức và tầm nhìn của bản thân.
Với kinh nghiệm của cuộc sống, ta thấy rất rõ, ai nào đó biết cẩn trọng trong lời ăn tiếng nói, sẽ không động một chút là nói tôi thế nọ tôi thế kia, như vậy sẽ bất cẩn bộc lộ ra hư vinh và sự tự ti của bạn. Nên nhìn lại bản thân của mình để ta càng không nên chỉ trích người khác quá nhiều, nói lắm ắt lỡ lời, những lời đàm luận thô tục chỉ chứng tỏ sự nông cạn của bản thân mà thôi.
Trong đời sống hàng ngày, ta vẫn thường gặp một số người không ngừng oán trách. Họ oán trách cuộc sống chẳng như ý, oán trách người khác đối xử với mình không tốt, oán trách số phận bất công, hễ gặp ai cũng than vãn không dứt. Kỳ thực người đó không chỉ không ước chế được cảm xúc tiêu cực của mình, mà còn khiến nó trở thành một gánh nặng với người khác. Mỗi người đều có một quỹ đạo cuộc sống, đều sẽ gặp phải những phiền muộn, hà tất cứ phải thở than? Chẳng ai có nghĩa vụ thay bạn gánh vác bất cứ điều gì.
Và hẳn ta còn nhớ, tục ngữ có câu: “Thiện ngôn một câu ấm ba đông, lời ác lạnh người sáu tháng ròng”, sẽ có một số người cả ngày chuyên bới lông tìm vết, đổi trắng thay đen, khiến mọi chuyện rối tung cả lên. Những người như vậy họ nghĩ và e rằng thiên hạ không loạn thì chẳng có trò vui. Người như vậy thường khiến người khác phải tránh xa. Bởi vì những lời bàn luận không phù hợp, những cách nói chẳng hợp thời, đôi khi giống như mũi dao găm vô tình làm người khác bị thương. Họ kéo theo những người giống như họ để châm chích người khác.
Và rồi cẩn ngôn còn thể hiện khi ta tranh luận với người khác điều gì đó trong cuộc đời. Nếu có thể, hãy lấy tình bác ái, đức yêu thương làm gốc bởi ta là Kitô hữu, ta mang trong mình Đạo Yêu Thương, đừng làm tổn thương tới bản thân, cũng đừng cố tình làm tổn thương tới người khác, thì đã là cẩn ngôn rồi. Thế nhưng không phải dễ để có cái tâm thiện cũng như không làm tổn thương người khác vì dòng đời xô đẩy
Với kinh nghiệm của mỗi người, ta sẽ thấy rằng đôi khi một lời khích lệ, một lời yêu thương ngọt ngào của ta có thể khơi dậy khả năng tiềm ẩn của một ai đó, một câu nói đầy bác ái yêu thương của ta thậm chí có thể thay đổi số phận của một con người Nếu trong nội tâm mỗi người đều gieo xuống hạt giống từ bi và nhân ái như Chúa dạy. Tâm hồn của chúng ta sẽ như gió mát vây quanh, mỗi bước chân đi hoa hồng nở cho mọi người chung quanh được thấy, được chiêm ngưỡng. Và tại sao ta không chọn kích lệ mà đi gây tổn thương cho người khác để rồi có khi bản thân ta cũng chẳng có được chút bình an.
Những người khôn ngoan thật sẽ là những người thích nhìn vào gương sáng của người khác và biết cách tán dương người khác, ở gần họ ta cũng sẽ cảm thấy ấm áp. Lời nói, cử chỉ bác ái yêu thương như những tia nắng, chiếu sáng bản thân, cũng khiến người khác rạng ngời. Với người Kitô hữu, khi sống như thế thì sẽ trở nên muối cho đời và ánh sáng cho trần gian như Chúa mời gọi.
Làm người ở trên đời này, ở trên cái cõi tạm này đâu cứ phải vì một ý nghĩa lớn lao nào đó hay làm ông này bà nọ. Nếu làm ông này bà nọ mà không “sống tử tế” thì lại làm khổ cho người khác và kinh nghiệm đã cho ta thấy bao nhiêu ông này bà nọ làm khổ dân rồi.
Hãy nỗ lực làm một người tốt, dốc toàn lực hoà nhập với mọi người, không ngừng bồi dưỡng đời sống thiêng liêng, mở rộng tầm nhìn và lòng bao dung của bản thân. Để cho tâm được bình an, ta không lo phiền vì chuyện vặt vãnh, không so đo tính toán vì việc nhỏ nhặt, thời thời khắc khắc luôn chú ý lời nói và hành vi của bản thân mình. Nói năng cẩn thận, làm việc thiết thực, thì sẽ được người khác yêu mến mà bản thân lại vui vẻ, hạnh phúc.
Thật thế :
Một lời nói bất cẩn, thiếu suy nghĩ có thể làm mất thiện cảm, gây ra bất hòa.
Một lời độc ác có thể làm tổn thương một tâm hồn.
Một lời đúng lúc có thể mang lại bình an.
Một lời yêu thương có thể đem lại hạnh phúc thật sự.
Và có những lời nói có thể cứu được một con người
Lm. Anmai, CSsR
